Бірыңғай уақыт белдеуі
Елімізде бірыңғай уақыт белдеуі енгізілетін болды. Бұған дейін ғалымдар мен сарапшылардың қызу талқысында болған уақыт мәселесі Орталық коммуникациялар қызметі алаңында өткен дөңгелек үстелде жан-жақты талқыланып, оның пайдалы тұстары айтылды.Бұған дейін елімізде UTC+5 және UTC+6 деген екі түрлі уақыт белдеуі қолданылып келді. Елдің көп бөлігі (батыс өңірлерді қоспағанда) UTC+6 аймағында орналасқан. Ғалымдардың айтуынша, UTC+6 уақыт белдеуі табиғи күн уақытына сәйкес келмейді және биологиялық ритмдер мен адам денсаулығына кері әсері бар. Осы мәселені кешенді пысықтау мақсатында Сауда және интеграция министрлігі жанынан Парламент депутаттары, ғылыми институттар, қоғам қайраткерлерінің қатысуымен тиісті жұмыс тобы құрылған. 2023 жылғы 1 желтоқсандағы жұмыс тобының отырысында шешім бекітіліп, елімізде UTC+5 бірыңғай уақыт белдеуін енгізу ұсынылды. Сарапшылардың айтуынша, бұл нұсқа ең дұрыс әрі қолайлы. Осыған орай, Үкімет қаулысының жобасы әзірленіп отыр. Құжат 22 желтоқсанға дейін қоғам талқысына шығарылмақ. Сөйтіп 2024 жылдың 29 ақпанынан 1 наурызға қараған түні сағат 00:00-де Астана, Алматы, Шымкент, Абай, Ақмола, Жамбыл, Жетісу, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Түркістан, Ұлытау, Шығыс Қазақстан облыстары жергілікті уақытты 1 сағатқа артқа шегереді. Осылайша, еліміздің барлық аймағы 5-інші сағат белдеуіне орналасады.
Сауда және интеграция министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің төрағасы Қуаныш Елікбаев бұл мәселе ұзақ уақыт талқыланғанын жеткізді.
«Бәріміз де – қоғамның мүшесіміз. Таңғы сағат 9-да жұмысқа барамыз. Ол уақытта дала қараңғы болып тұрады. Әрбіріміздің отбасымыз және балаларымыз бар. Олар мектепке барады. Балалар мен жасөспірімдердің ұйқысы қанбаса, олардың сабақ оқуға қабілеті қайдан болады? Бірыңғай уақыт белдеуіне көшу осы жағынан тиімді. Өзгерістің басқа да оң әсері мол. Мысалы, адамның денсаулығы жақсарса, бұл экономикаға да оң септігін тигізеді. Өңірлер арасында өзара байланыс артады. Еліміздің батысы басқа сағат белдеуінде, Астанамен салыстырғанда бір сағат айырмашылық бар. Өзгеріс болса, көліктер де бір уақытпен барып, бір уақытпен келеді», деді комитеті төрағасы.
Сондай-ақ ол UTC+5 уақыт белдеудің қандай артықшылықтары бары және еліміздің тыныс-тіршілігіне қайта оң өзгерістер болатынын айтты.
«Бірыңғай уақыт белдеуіне көшу нені көздейді? Түсіндірейін. Жаңа өзгеріс десинхроноздың болуына жол бермейді. Десинхроноз дегеніміз – ғылыми термин. Бұл – биологиялық ырғақтың бұзылуы. Оған шаршау, депрессия, ұйқысыздық, әртүрлі жүрек-қан тамыр аурулары себеп болуы мүмкін. Сондай-ақ созылмалы түрде ұйқының қанбауы, шаршау, созылмалы аурулардың объективті алғышарттарын қалыптасуына жол бермейді. Қазір әлемдегі 175 мемлекет – бірыңғай уақыт белдеуінде. Сондықтан мұндай шешім уақытында қабылданғалы отыр және ғалымдардың пікірімен сәйкес келеді», деді Қ.Елікбаев.
Аталған комитет төрағасының орынбасары Бауыржан Қасымов бірыңғай уақыт мәселесін толықтыра келе, бұл бизнеске де қолайлы екенін, сондай-ақ мемлекеттік органдар мен шұғыл қызметтер арасындағы өзара іс-қимыл үйлесімді болатынын жеткізді.
«Бірыңғай уақыт белдеуіне көшу мәселесі тек бүгін көтеріліп отырған жоқ. Әр өңірдегі халық өтініш жіберіп, осы мәселені ғалымдармен бірге қарастыруды сұрап, ұсыныс жасады. Салааралық жұмыс тобының құрамына түрлі саланы зерттейтін ғалымдар, астрофизиктер, онкология ауруларын емдейтін дәрігерлер, биоритмді зерттейтін ғалымдар, белсенді азаматтар кірді», деді ол.
Сарапшылар елдегі табиғи уақыттың сәйкес келмеуі адам ағзасына теріс әсерін тигізетінін айтады. Сондықтан мамандар тұтас ел бойынша уақытты бір сағатқа ауыстыруды жөн санайды.
«Ғылым және жоғары білім министрлігінің, Денсаулық сақтау министрлігінің алаңында ғалымдарды жинап, есепті бірнеше рет талқыладық. Соңғы рет Экономикалық зерттеулер институтында жиналдық. Осылайша, ғалымдар бұл мәселеге нүкте қойып, бір шешімге келді. Ғалымдардың консенсусына сәйкес, экономика және адамның денсаулығы мен қауіпсіздігін сақтау үшін ең дұрысы – бірыңғай уақыт белдеуінде болу», деді Б.Қасымов.
Парламент Мәжілісінің депутаты Еркін Әбілдің сөзінше, сағаттық белдеудің бірізділігі көптеген салаға оң әсер етеді.
«Елімізде Шығыс Қазақстан облысы болмаса, қалғанында уақыт айырмашылығы бар. Қостанайдың кейбір аудандарында 2 сағатқа жақын айырмашылық байқалады. Мысалы, Қостанайда жазда 11-ге дейін күн батпайды. 11-ден кейін ғана 12-ге жақын күн бата бастайды. Бірыңғай уақыт жүйесі – басқару және экономикаға, сондай-ақ денсаулыққа оң әсер етеді», дейді депутат.
Мәжіліс депутаты аталған мәселе неге бүгін талқыланып жатқанын түсіндірді.
«Мен уақыттың Астанамен әртүрлі белдеуде болғанына қарсымын. Бұған қатысты медициналық зерттеу кейінгі 10 жылда болды. 2017 жылы осы тақырыпты зерттеген бір топ ғалым Нобель сыйлығын алған соң (автор-тәуліктік ритмдердің зерттеуі туралы) бүкіл әлем осыған баса назар аудара бастады. Бұл бізге де келіп жетті. Мұны ғылымның жаңа саласы деп айтуға болады. Оның ішінде АҚШ-та, Еуропада зерттеулер жасалып жатыр. Бұрын біз бірыңғай белдеуде болдық, алайда кейін 30 жылда уақытпен ойнап, ақыры Гринвич уақытынан 6 сағат айырмада қалып отырмыз», дейді Е.Әбіл.
Оның сөзінше, Астананың территориялық орналасқан жері табиғи уақыттан 1 cағат 20 минуттай айырмашылығы бар. Депутат бұл өзгеріс қашаннан бастап енгізілуі мүмкін екен айтты.
«Комиссия өзінің ұсынысын берді. Үкімет бұл мәселені қарап, арнайы қаулы шығаруға тиіс. Енді сол қаулыны күтеміз. Менің ойымша, шешім жаңа жылдан кейін қабылданады. Мен нақты уақытын айта алмаймын. Себебі бұл мәселе – біздің құзыретімізде емес», дейді депутат.
Қолданбалы хронобиология маманы Болат Жолтайұлының айтуынша, уақыт алға жылжымайды, тек бұрынғы уақыт жүйесі тездетіледі.
egemen.kz
(Сурет ашық дереккөзден алынды)
