Тариф неге түрленеді?
Коммуналдық және телекоммуникациялық қызметтердің бағасы қоғам өмірінде маңызды рөл атқарады. Телефон, жарық, газ және су – бұл күнделікті тіршілікте негізгі қажеттілік болып саналатын ресурстар. Олардың бағаларының түрленуі халықтың өмір сүру деңгейіне, экономикалық тұрақтылыққа және мемлекеттің әлеуметтік саясатына тікелей әсер етеді. Соңғы жылдары әлемдік нарықтағы энергия ресурстарының бағасының өсуі, инфляция және ұлттық валюта бағамының құбылмалылығы коммуналдық қызметтердің қымбаттауына әкеліп соқты.Телефон қызметі: цифрлық дәуірдегі өзгерістер
Телефон және интернет байланысының маңызы цифрлық дәуірде айтарлықтай артты. Адамдар арасындағы қарым-қатынас, бизнес процестері, білім беру, денсаулық сақтау және басқа да көптеген қызметтер қазір интернет пен телефон арқылы жүзеге асырылуда. Тарифтердің өзгеруі көбінесе телекоммуникациялық компаниялардың технологиялық инфрақұрылымды жаңарту және жаңа қызметтерді енгізу қажеттілігіне байланысты болады. Мысалы, 5G технологиясын енгізу қымбат инвестицияларды талап етеді, бұл бағаның көтерілуіне әкеледі.
Алайда бағаның өсуі халықтың барлық топтары үшін қолайлы емес. Әсіресе, ауылдық жерлерде интернет пен ұялы байланыстың сапасы әлі де төмен деңгейде, ал жоғары тарифтер бұл аймақтардағы цифрлық теңсіздікті күшейтуі мүмкін. Сондықтан тариф саясатын әділ құру, ауылдық аймақтар үшін арнайы жеңілдіктер енгізу – маңызды қадамдардың бірі.
Қазіргі таңда ауданымыздағы телефон байланысының тарифы – 1006,39 тиын. Бұл үй телефонының интернет байланысын қоспағандағы бағасы. Жеке интернет 6800 теңгені құраса, арнайы сим карталар арқылы ғаламтор байланысын қосу актив номері үшін 7999 тг, теле2 операторымен 6999 тг көлемінде. Бұл бағаға арнайы каналдарды, интернет жүйесін қоса аласыз.
Жарық: энергия көздеріндегі өзгерістер
Электр энергиясы – күнделікті өмір мен экономиканың ажырамас бөлігі. Электр тарифтерінің өзгеруі көптеген факторларға байланысты, соның ішінде өндіріс шығындары, электр станцияларының жаңартылуы және отын бағасы. Қазақстанда электр энергиясы көбінесе көмірден өндіріледі, сондықтан отын бағасының өсуі электр тарифтеріне тікелей әсер етеді.
Энергияны тиімді пайдалану және жаңартылатын энергия көздерін кеңінен қолдану – тарифтердің тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталған болашақ шешімдер. Мемлекет тарапынан экологиялық таза энергия көздеріне инвестициялар құю және энергияны үнемдеу технологияларын дамыту бағаның өсуін тежеуге көмектесуі мүмкін.
Аудандағы «Дәулетэнерго» ЖШС-нің барлық тұтынушыларына 1 кВ/сағат электр энергиясының бағасы (қосымша құн салығын есептегенде) биылғы жылдың 15-ші сәуірінен бастап тұрақты. Тұрғындарға орташа босату бағасы 24 теңге 60 тиын.
Тұтыну көлемінде қарай 70кВ/сағатқа дейін 24 теңге 01 тиын болса, 70Кв/сағ – 150кВ/сағаты аралығында 29,51 тиын, одан жоғары тұтынған жан үшін 36 теңге 89 тиын болып есептеледі. Бұл баға электр плиталарын қолданбайтын тұрғындар үшін. Ал электр плитасын қолданатын жандар 90кВ/сағ – 170кВ/сағ аралығында осы бағаны төлейді.
Электр энергиясы жалғызбасты зейнеткерлер, мүгедек жандар және ҰОС қатысушылар үшін бұл тарифты 100кВ/сағ – 150кВ/сағ аралығында қарастырады.
Заңды тіркелген тұлғалар үшін орташа босату тарифы 31 теңге 17 тиын. Жалпы орташа босату бағасы – 27 теңге 56 тиын.
Газ: ішкі және сыртқы нарықтағы ықпалдар
Газ – көптеген үйлерді жылыту және өндірістік процестер үшін негізгі ресурс. Газ бағасының түрленуі халықаралық нарықтағы жағдайларға, газ өндіру және экспорттау келісімдеріне байланысты. Қазақстанда газ экспортының көлемі ішкі нарыққа әсер етеді. Шетелге газ экспорты артқан сайын, ішкі нарықта тапшылық туындап, баға көтеріледі.
Газ бағасының көтерілуі төмен табысты халыққа ауыртпалық әкеледі, сондықтан мемлекет әлеуметтік топтарды қолдау үшін жеңілдетілген тарифтерді енгізуі қажет. Сонымен қатар, газды үнемдеу және тиімді пайдалану жолдарын іздестіру бағаны реттеудің тағы бір мүмкіндігі болып табылады.
Арал ауданы тұрғындары газ бағасы үшін қазіргі таңда кубына 19 теңге 87 тиын, ал мекемелер 22 теңге 05 тиын төлейді. Бұл жоспарланған тұрақты баға болып табылады.
Су: ресурсты сақтау мәселесі
Су ресурстарының маңызы климаттық өзгерістер мен экологиялық мәселелерге байланысты артып келеді. Су жүйелерін жаңарту және оны тиімді басқару қажеттілігі су бағасының өсуіне әкеледі. Инфрақұрылымның тозуы, әсіресе ауылдық жерлерде, суды жеткізу құнын арттырады, бұл өз кезегінде тарифтерге әсер етеді.
Судың қымбаттауы оны үнемді пайдалану қажеттілігін туындатады. Су ресурстарын тиімді басқару, су үнемдеу технологияларын енгізу – осы саладағы негізгі шешімдер. Сонымен қатар, су тапшылығы мәселелерін шешу үшін мемлекет тарапынан инвестициялар мен реформалар қажет.
Су бағасы тұрғындар үшін 1 куб мөлшерінде 30 теңгені құраса, су құбыры тартылмаған үйлер үшін 40 теңге. Ал негізгі айлық мөлшер 4,3 куб болып есептеледі.
Бағаның түрленуінің әлеуметтік салдары
Коммуналдық қызметтер мен телефон байланысының қымбаттауы халықтың күнделікті шығындарын арттырады. Төмен және орта табысы бар азаматтар үшін бұл шығындар айтарлықтай ауыртпалық болуы мүмкін. Бағалардың көтерілуі инфляцияны күшейтіп, басқа тауарлар мен қызметтердің де қымбаттауына әсер етеді.
Әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету үшін мемлекет тарапынан қолдау қажет. Әлеуметтік жеңілдіктер, субсидиялар және тариф саясатын реттеу төмен табысты халықты қорғауға көмектеседі. Сонымен қатар, үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыру жолдарын іздеу ұзақ мерзімді шешімдер ретінде ұсынылуы тиіс. Халықты энергиялық тиімділікке және ресурс үнемдеуге үйрету де бағаның қымбаттауына төтеп беруге көмектеседі.
Қорытынды
Телефон, жарық, газ және су бағаларының түрленуі қоғам өмірінің барлық салаларына әсер етеді. Тарифтердің көтерілуі халықтың тұрмыс деңгейін төмендетіп, экономикалық тұрақсыздыққа алып келуі мүмкін. Сондықтан тариф саясатын реттеп, жаңартылатын энергия көздерін дамыту, су және газ ресурстарын тиімді басқару маңызды. Халықтың әлеуметтік қорғауын қамтамасыз ету және төмен табысты топтарды қолдау үшін үкіметтің нақты шаралар қабылдауы қажет. Ұзақ мерзімді стратегиялар арқылы бағаның түрленуіне қарсы тұру – тұрақты дамудың негізі болмақ.
Г. САҚТАПОВА
