Былтырғы жылы осы уақытта «кредиттік рақымшылық» науқаны болып, xалықтың біразының 300 мың теңгеге дейінгі кредиті кешірілген еді. Ал жақында депутаттар Үкіметке карантин кезінде табысынан айырылған, күрделі жағдайға тап болғандардың кредитін толық кешіруге қатысты сауал жолдады. Осы орайда «Үкімет xалықтың кредитін кешіре ме?» деген сауал қойып, мамандардың пікірін білген едік.

Депутаттар Қазақстанда дағдарысқа қарсы жоспар шеңберінде жұмыспен қамтуды және экономикалық белсенділікті қолдауды ынталандыратын шараларға да айтарлықтай қаражат бөлінетінін айтты. Олар тағы да коммерциялық банктер мен квазимемлекеттік институттар арқылы жіберіледі. Демек, оларға тағы да қолдау көрсетіледі. Алдыңғы кезеңдердегі дағдарысқа қарсы шаралардың тәжірибесін ескере отырып, «Халық коммунистері» фракциясы басымдықты қайта қарауды және жеке тұлғалар мен ШОБ-ты қолдауға ерекше назар аударуды ұсынады. Елде шектеу шаралары енгізілгенге дейін тұрақты түрде салық төлеген, жұмыс орындарын құрған, қазір объективті себепке байланысты несиелерге қызмет көрсету бойынша күрделі жағдайға тап болған жеке және заңды тұлғалар үшін кең ауқымды несие рақымшылығын жүргізу қажет. Олар өмір сүруге қаражат таппай, қаржы институттарының қысымына ұшырауы мүмкін. Несие рақымшылығын әзірлеу аясында коммунистер барлық мүдделі тараптың өкілдерін тарта отырып, мемлекеттік комиссия құруды, несие аудитін жүргізуді, қаржыландыру көздері мен рақымшылыққа қатысушылар үшін критерийлерді анықтауды ұсынады, - деді депутаттар. 

Былтырғы жылы Президент халықтың 300 мың теңгеге дейінгі кредитін кешіру акциясын жүргізген болатын. Ол бір жағынан Қасым-Жомарт Тоқаевтың репутациясын көтерсе, екінші жағынан елдегі ауқымды мәселе болды. Дегенмен сол кезде бұл науқан дәстүрлі жағдайға айналып кетпеуі керек деп айтқан болатынмын. Егер жыл сайын халықтың кредитін кешіре беретін болса, онда халық кредит алуын тоқтатпайды. Осындай пікірлер де талқыланған болатын. Яғни өткен жылы ол бір реттік акция болатын. Басқа уақытта мұндай науқандар басқаша болуы керек, - деді экономист. 

Бірақ 4-айдан бастап 3 ай бойы төленбеген проценттерді қосып, қайта есептеп төлеп жатыр. Ол халық үшін қиын. Сол себепті мемлекет тарапынан екінші деңгейлі банктерде халықтың несиелері қайта қарастырылуы керек. Яғни 3 айда төленбеген қаражаттың үстінен жиналған «пенияларын» мемлекет кешіруіне болады. Айта кетсем, 4-5 айларда халық карантин кезіндегі айлармен салыстырғанда айтарлықтай қиын жағдайға түспеуі керек. Өйткені 3 айдың төлемеген қаражатын 4-5 айдан бастап үстіне қосып төлеу ауыр. Банк бұдан ұтылмайды, керісінше халық ұтылып жатыр. Мемлекет осы аралықтағы айырмашылықты шегеруіне болады. Алайда банк өз қаражаттары арқылы шегеретін болса, онда банк халық ары қарай төлемдерін төлеуді жалғастырғанда жақсы мүмкіндіктер алады, - деді экономист. 

Заңды және жеке тұлғаларға кең ауқымды несие рақымшылығын жүргізу - ол мәселені шешетін дүние емес. Бұл жерде мемлекет несие бизнеске, табысқа лайықты алынбайтын болса, банктерге талапты көтеру керек. Егер несие бизнеске, табысқа алынатын болса, оларға жеңілдетілген несие берілуі керек. Яғни банктердің саясатын өзгерту қажет. Қазіргі уақытта банктер несиені бизнеске бергеннен тұтынушылық несиені бергенді жөн санайды. Өйткені банк мемлекет «гарантия», мемлекет қайтарып беретінін, халықтан алмаса да, мемлекеттен қаражаттың түсетінін біледі. Банктің өзі мемлекетке «абуза». Мемлекетке үлкен қиындық туғызып отыр. Сол үшін мемлекет банктерге шарт қоюы керек. Яғни «берілетін несиенің пропорционалды түрде 80%-ы бизнеске берілсе, 20%-ы тұтынушылық несиеге берілуі керек» деген сияқты, - деп атап өтті сарапшы. 

Халықтың алған кредиті 3,5 трлн теңгеге жетеді екен. Азаматтардың шамамен 7 млн-ы қарыз алған. Демек халықтың экономикалық белсендісі 9 млн болса, соның 7 млн-ы несие алған. Оның ішінде халықтың 40%-ы несиесін төлей алмай отыр. Айналып келгенде халық қарызға қайта батып кеткен. Өйткені олар бизнеске емес, кәдімгі пайдасыз дүниелерге несие алған. Сол үшін несие беретін органдарға, екінші деңгейлі банктерге, қаржылық органдарға осындай талапты көтеру керек. Айтып кеткендей, берілетін несиенің 80%-ы бизнеске, ал 20%-ы тұтынушылық несиеге, - деді экономист Бауыржан Ысқақов.