Қазақстанда биыл құрғақшылық салдарынан көкөністер қымбаттауы мүмкін

Қазақстанда аграршылар пайдаланатын су инфрақұрылымына мониторинг жүргізу қажет. Бұл туралы Абай облысы бойынша «Қазақстан фермерлер қауымдастығы» филиалының басшысы Серік Байғалиев мәлімдеді. Спикердің пікірінше аталмыш шара су тапшылығы мәселесін шешуге мүмкіндік береді, деп хабарлады turkystan.kz LS-ке сілтеме жасап.

Байғалиевтің айтуынша, қазіргі уақытта, Жамбыл, Түркістан, Қызылорда облыстарының аграршылары құрғақшылықтан зардап шегуде. Су тапшылығы мәселесі қант қызылшасы, жүгері, пияз, сәбіз, қырыққабат, картоп дақылдарына әсер етті. Сондай-ақ, майлы дақылдар мен жоңышқа түріне. Спикер құрғақшылыққа байланысты бұл көкөністер қатары қымбаттауы мүмкін деп болжайды, ал тұрақтандыру қорлары тапшылық туындаған жағдайда халықтың қажеттіліктерінің тек 10%-зын жаба алады.

«Алдын ала деректер бойынша, залал сомасы 3,5 млрд теңгеге бағаланады. Қазір арнайы комиссия жұмысын жалғастыруда, ол әртүрлі аудандардағы элементтердің зақымдануын бағалап, егінге келген залалдың себептерін анықтайды», – деді LS сұхбатшысы.

С.Байғалиев көптеген аймақтарда арық суаруды қолдануды жалғастыратынын еске салды. Нәтижесінде, жол бойындағы судың көп бөлігі жерге сіңеді немесе техникалық ақауларға байланысты егіске жетпейді. Сонымен қатар судың булануы оның үлкен тұтынуға әкелетінін ұмытпау керек деп атап өтті сарапшы.

Жоғарыда аталған проблемаларды жою үшін Байғалиев жаңа заманауи технологияларды енгізуді ұсынды.

«Қазақстанда су инфрақұрылымына мониторинг жүргізу қажет. Атап айтқанда, өңірлерде фермерлер арық жүйелерін пайдалануды жалғастырыма және тамшылатып суару жобаларын жүзеге асырып жатқан немесе жаңбырлатқыш машиналар орнатылған әрбір облыс бойынша ақпарат қажет», – деді Байғалиев.

Оның айтуынша, бұл жұмыс шамамен екі айға созылуы мүмкін және жаңа маусымға қарай суды тұтыну 30-40%-ға азаяды.

Алайда сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту үшін бүкіл процесті цифрландыру маңызды шарт болып табылады.

Қауымдастық өкілі су инфрақұрылымын құруға инвестиция салу үшін фермерлерді қаржыландыруды ұсынады. Бұл ретте сарапшы ауыл шаруашылығы министрлігінің суару және жаңбырлату машиналарын сатып алу бойынша субсидиялау бағдарламасы бар екенін атап өтті.

«Бірақ өз мүдделерін қолдайтын белгілі бір шетелдік компаниялар бар. Мысалы, шетелдік суару машинасының құны $140 мың, ал түрік немесе қытай суару машинасының құны – $70 мың қазіргі уақытта түрік және қытай өндірісінің суару машиналарына субсидияны 1 гектарға 300 мың теңгеге дейін азайту туралы ұсыныс шығарылды. Қазір бұл өлшем 1 гектарға 800 мың теңгені құрайды. Егер сіз арзан суару машиналарын сатып алсаңыз, сәйкесінше, мұндай машиналарды фермер көбірек сатып ала алады, нәтижесінде бюджетке түсетін жүктеме азаяды, бұл фермерге де, мемлекетке де тиімді», – деді Байғалиев.

Экология және табиғи ресурстар министрлігі талап ететін ылғалды көп қажет ететін дақылдардың егістігін қысқартуға келетін болсақ, Байғалиев ауыл шаруашылығы өнімдерін өсіру стратегиясын әзірлеу қажет деп санайды. Бұл құжатта әр аймақтың өз ерекшеліктерін ескеру қажет. Мысалы, Шығыста негізінен күнбағыс, оңтүстікте күріш пен мақта дақылдары алынады.

Сонымен қатар, Жамбыл облысы бойынша фермерлер қауымдастығы филиалының басшысы Дулат Сұлтанбеков өңірде су тапшылығына байланысты егін жинау қазан айынан басталатын жүгері өнімі зардап шегуі мүмкін екенін айтты. Сонымен қатар, облыста шамамен 11 мың гектар алқапқа қант қызылшасы егілген.

«Қазір егістіктен 4 мың гектарға жуық қызылша жинау қалды. Бірақ қалыптасқан жағдайға байланысты өнімділік төмендейді. Осыған байланысты қант қымбаттауы мүмкін», – деді Сұлтанбеков.

Дәл осындай жағдай, оның пікірінше, тағы екі рет суаруды қажет ететін пиязбен байланысты.

Су тапшылығы мәселесін шешу үшін сарапшы ұңғымаларды бұрғылауды ұсынады. Соңғы жылдары мемлекет фермерлерге жер асты сулары бар ұңғымаларды бұрғылау шығындарының тек 50%-ын қайтарады. Сонымен қатар, 2015 жылы бұл көрсеткіш 80%-ды құрады.

Сонымен қатар, Сұлтанбеков Жамбыл облысы Қырғызстаннан келетін суға 80-85% тәуелді екенін түсіндірді. Бірақ биылғы жылы өңірде және көрші елде ауа-райы қолайсыз болды. Нәтижесінде Киров су қоймасының қоры тек 2 тамызға дейін жеткілікті болды.

«Қырғыз су қоймасында су таусылды. Менің ойымша, бұл «Қазсушар» тарапынан судың дұрыс бөлінбеуіне байланысты орын алды. Су қоймасының сыйымдылығы шамамен 530 млн текше метрді құрайды және жыл сайын бұл көлем қыркүйекке дейін созылды», – деп түйіндеді сарапшы.

Бұған дейін, «Қазсушар» РМК Жамбыл филиалында Талас өзенінің суы аз болғандықтан, сондай-ақ, қалыптан тыс ыстық және құрғақ ауа райының салдарынан Қазақстанға Киров су қоймасынан вегетациялық кезеңнің шыңына су ағызу жеткіліксіз болғандығы хабарланған болатын. Олардың ақпараты бойынша, Қазақстанға су қоймасынан 1 тамызға дейін секундына 45 текше метр шығынмен ағызуды қолдау туралы шешім қабылданды, бұл ретте Талас бөгетіне секундына 30 текше метр су ғана келіп түсті. Жалпы, Талас өзеніне ілінген алқаптардың су тапшылығынан келтірілген залал шамамен 560 га құрады (шамамен 26 мың гектар алаңға шарттар жасалды, яғни егіннің 99%-ға жуығы сақталған).