Кәсіптік аурулардың алдын алу жолдары

Кәсіптік аурулар – өндірістік ортадағы қолайсыз факторлардың ағзаға әсер ету нәтижесінде пайда болатын аурулар категориясы. Кәсіптік ауру бірден байқалмауы мүмкін. Ол біраз уақыттан кейін пайда болуы мүмкін - бірнеше айдан бірнеше жылға дейін, жұмысшының зиянды заттармен немесе қолайсыз өндірістік факторлармен байланыста жұмысын тоқтатқаннан кейін. Осылайша, зиянды және қауіпті жұмыстарда жұмыс істейтін жұмысшыларда кәсіптік ауруларды дер кезінде анықтау жұмыс сапасы мен қызметкердің жалпы психофизиологиялық жағдайын жақсартуға ықпал етеді. Кәсіптік ауруларды ерте анықтау жүйесінің негізі қызметкерлерді міндетті мерзімдік медициналық тексеруден өткізу болып табылады. Мерзімдік міндетті медициналық тексерулер қызметкерлердің денсаулық жағдайын динамикалық бақылауды қамтамасыз ету, аурудың бастапқы белгілерін уақтылы анықтау, жалпы, кәсіптік және жұқпалы және паразиттік аурулардың таралмауының алдын алу мақсатында жүргізіледі.

Өндіріс процесінің барлық кезеңдерінде қауіпсіз және зиянсыз еңбек жағдайларын жасау өндірісті ұйымдастырудың маңызды принциптерінің бірі болып табылады. Өндірістік процестерді механикаландырудың жеткіліксіздігі, ауыр физикалық еңбек, газдың ластануы, шаңдылық, микроклимат, жұмыс орындарындағы шу деңгейінің жоғары болуы және 60 жастан асқан жұмысшыларда аурулардың (жалпы соматикалық аурулар) табиғи фонының болуы кәсіптік аурулардың өсуіне әкеледі.

Кәсіптік аурулар басқа негізгі ауруларға қарағанда сирек кездесетініне қарамастан, олардың әлеуметтік маңызы зор, өйткені олар еңбекке қабілетті жастағы адамдардың едәуір бөлігіне әсер етеді, көбінесе ауыр ағыммен өтеді және мүгедектікке әкеледі.

Әсерден туындаған кәсіби аурулардың 7 тобы бар:

1)тыныс алу, қан жүйесі, жүйке жүйесі, гепатобилиарлық жүйе, бүйрек және зәр шығару жолдары басым зақымданған химиялық факторлардың әсерінен туындаған аурулар (интоксикация);

2)өнеркәсіптік аэрозольдардың әсерінен туындаған аурулар;

3)физикалық факторлардың әсерінен туындаған аурулар;

4)жеке мүшелер мен жүйелердің шамадан тыс жүктелуіне және шамадан тыс жүктелуіне байланысты аурулар;

5)биологиялық факторлардың әсерінен туындаған аурулар;

6)аллергиялық аурулар;

7)ісіктер.

Кәсіби аурудың негізгі себептері:

•технологиялық процестердің жетілмегендігі;

•Еңбек құралдарының құрылымдық кемшіліктері;

•жұмыс орындарының жетілмегендігі; сантехниканың жетілмегендігі;

•жеке қорғаныс құралдарының қолданылмауы, болмауы немесе жетілмегендігі;

•қауіпсіздік техникасы мен өндірістік санитария ережелерін бұзу;

•инфекциялық агентпен кәсіби байланыс;

•технологиялық регламенттен ауытқу болып табылады.

Жедел немесе созылмалы кәсіптік аурудың диагнозын қою бірқатар заңмен бекітілген процедураларды орындаумен қатар жүреді. Созылмалы кәсіптік аурудың соңғы диагнозы кәсіптік патология орталығында белгіленеді.

Кәсіби аурулардың ең көп таралған түрлері:

- Физикалық факторлардың әсерінен болатын аурулар: сенсорлық-есту мүкістігі-шудың әсерінен, діріл ауруы-жергілікті және жалпы дірілдің әсерінен;

- Жеке мүшелер мен жүйелердің шамадан тыс жүктелуіне және асқын кернеуіне байланысты аурулар: әртүрлі оқшаулау радикулопатиялары, моно-полиневропатиялар, периартроздар, остеоартрозды деформациялайтын аурулар;

- Өнеркәсіптік аэрозольдардың әсерімен байланысты аурулар: пневмокониоз (силикоз), созылмалы шаң бронхиті, созылмалы обструктивті (астматикалық) бронхит.

- Құлақпен өзара әрекеттесудің теріс факторларымен байланысты аурулар (жүйке ауруы, Көгершін депрессиясы, агрессивтіліктің жоғарылауы, алкоголизм).

Айта кету керек, өндірістік жарақаттар кәсіби ауруларға жатпайды.

Кәсіптік аурулардың алдын алу. Қызметкерлердің денсаулығын кәсіби аурулардың дамуынан қорғаудың ең жақсы тәсілі-олардың алдын-алу. Зиянды өндірістік факторлардың немесе шамадан тыс дозаның шамадан тыс әсерін болдырмау үшін тиімділікте әртүрлі әдістер бар.

•Қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және авариялық жағдайларға жол бермеу;

•Тиімді жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарын қолдану;

•Қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен денсаулығына мониторинг жүргізу;

•Жұмыс істеушілерге зақымдаушы агенттің әсерін азайту жөніндегі ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-гигиеналық және әкімшілік шаралар;

•Кәсіби іріктеу және кәсіби жарамдылығына сараптама жүргізу;

•Тәуекелі жоғары топтағы адамдарды санаторий-курорттық және Эндоэкологиялық оңалтуды жүргізу;

•Жұмыскерлерді алдын ала және мерзімдік медициналық қарап-тексеруден (зерттеп-қараудан) өткізу;

•Өндірісті механикаландыру және автоматтандыру жөніндегі технологиялық шараларды қолдану;

•Ағзаны шынықтыру мен оның реактивтілігін арттыруға бағытталған жалпы сауықтыру, жалпы күшейту іс-шараларын жүргізу;

•Жеке гигиена талаптарынсақтау;

•Жұмыскерлерді сүтпен және емдік-профилактикалық тағаммен қамтамасыз ету;

•Қызметкерлерге санитарлық-тұрмыстық және емдеу-профилактикалық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету.

А. БАЛШАМБАЕВА,

Арал аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасы басшысының м.а. 

Сурет: www.gov.kz