Иман адамзаттың көркінде емес, жүрегінде
Имандылық – адам бойындағы адамгершілік, ізгілік, кісілік белгісі. Жастардың үлкендерге құрмет көрсетуі, үлкендердің кішілерге ізет білдіруі өмір сүру салтымызға айналған. Ал жүрегіне иман ұялаған, Алла тағалаға иман еткен адамда көркем мінез қалыптасады. «Жүзі жылыдан түңілме» деген қазақтың даналық сөзі бар. Мәселен, адамның жан дүниесіне үңілмей, сырт келбетіне қарап бағалап, кейін бармағын тістеп өкінген жандар қаншама?! Осы тұрғыда мына бір ғибратты әңгімені оқырман назарына ұсынғанды жөн көрдім. Бұл ертеде Хижаз даласында болған оқиға. Әнес ибн Әмір деген кісі жас кезінде өзі сондай сымбатты, келбетті адам екен. Әрі өте тақуа болыпты. Ол бір күні үйленуге бел байлайды да, ел «жақсы» деп мақтаған бір қызды айттырып, некелеп алады. Ол кездерде адамдардың тақуалығы жоғары болғандықтан, некеден бұрын бір-бірін көріп, кездесу деген сирек болатын. Әлбетте, үйленетін адамыңның түрін көріп алу – сүннет. Бірақ ол кездегілер имандарының қуаттылығына, ұяттарының күштілігіне байланысты, адамның бетіне бажырайып қараудан қысылып, қалыңдығының түріне қарап алмай некелесе беретін.
Әнес те сондай жігіттердің бірі еді. Сонымен, үйленген күні әйелінің бетіндегі пердесін көтеріп қарайды да, сілейіп қатып қалады. Біразға дейін тілі байланып, үнсіз тұрады. Өйткені әйелі қап-қара, әрі өте реңсіз бір жан екен. Әнестің алып-ұшқан көңілі су сепкендей басылып, жан-дүниесі астаң-кестең болып, қатты қапа болып, ләм демей, үйден шығып кетеді.
Бірнеше күн бойы үйіне келмей қояды. Әйелі оның жатқан үйін сұрастырып, артынан іздеп барады. Сосын, оған: «Әй, Әнес, Алла тағала сен жаман деген нәрсенің ішіне жақсылығын жасырып қойған шығар» деп, Алланың аятын оның есіне салады. Бұл сөз Әнеске қатты әсер етіп, ол әйелімен ілесіп үйіне келді. Бірнеше күн бірге тұрды да, бір күні ақыры шыдамай, әйелін енді қайта көрместей болып, үйінен кетіп қалды. Сол кеткеннен мол кетті. Басқа қалаға бет түзеді. Аттай жиырма жылдан соң ғана, өзі туған қалаға қайтып оралады. Келгенде, әуелі ат басын Пайғамбар мешітіне тіреді.
Мешітте бар жамағат бір жас, сұлу жігіттің аузына кіріп кетердей емініп, сондай үлкен ықыласпен уағыз тыңдап отыр екен. Жігіттің сөзінің әр тамшысын жерге түсірмей, желге ұшырмай, бар зейінімен тыңдаған қауымды көріп, Әнес таң-тамаша болады. Сонан соң, қасында отырған бір кісіден бұл жігіттің кім екенін сұрайды. Ол адам бұл ғалым жиырма жыл бұрын әкесі тастап, қашып кеткен адамның баласы екенін айтады. Әнес көп отырады. Ақыры, ел тарқаған соң, ғалым жігітке барып амандасып, оған өзінің ұзақ жолдан келген жолаушы екенін, мүмкін болса, үйіне қондыруын сұрайды.
Жігіт келісіп, Әнесті үйіне ертіп барады. Есік алдына келгенде, Әнес ғалым жігітке: «Саған айтатын өтінішім бар – үйіңе кіріп, анаңа: «Мүмкін сенің жек көрген нәрсеңде жақсылық бар шығар» деген сөзді айтып, бір кісі келіп тұр деп айт» дейді.
Бұл сөзді есіткен анасы ұлына: «Әкеңді үйге шақыр. Ол осы үйдің қожайыны. Ұзақ сапарға кетіп, кешігіп, қайта алмай қалған еді. Құдайға шүкір, жеткен екен ғой!» дейді, ешқандай сыр білдірмей. Бұл әңгімеден біз ол әйелдің иманының сондай күшті екенін, оның сұлулығы жүзінде емес, жүрегінен орын алғанын білеміз. Өзін жиырма жыл бойы тастап кеткен адамға еш ренжімей, керісінше оған үйінің төрін ұсынған осындай тақуа әйелдің ұлы – Мәдина қаласының бас имамы, бүкіл мухадистердің ұстазы болған, замандастарына фикх ілімін үйреткен, тақуалықта үлгі болған, Мәлики мазхабының иесі Мәлик ибн Әнес еді.
Өмірде үйленбек түгілі, кейде адамдарға "түрі ұнамайды, бәлен-түген" деп те ағаттық айтып қалып жататынымыз бар. Алла тағала қандай шебер десеңізші! Бұл әңгімеден иман адамзаттың көркінде емес, жүрегінде екенін ұғынасың...
М. Жорғабаева
