Ғалымдар латын негізді қазақ әліпбиіне қатысты қандай талаптар қойды?

ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың әліпбиді жетілдіруге байланысты тапсырмасына орай бүгін ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің ұйымдастыруымен Алматыда “Латын негізді қазақ әліпбиі: ұсыныстар, талқы және нәтиже” атты кеңес өтті, деп хабарлайды massaget.kz.
Аталған ведомствоның баспасөз қызметі таратқан ақпаратқа сәйкес, жұмыс топтарының бірлескен кеңесінде үш әліпби жобасы талқыланды. Олар: бұған дейін бекітілген алайда жетілдірілу қажеттігі туындаған акут нұсқасы, баламалы негіздегі умлаутты әліпби жобасы және А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты ғалымдар тобының әліпби жобасы. Алғашқы екі әліпби жобасы 14 ақпанда Тіл комитетінің ұйымдастырумен және аймақтағы тіл басқармаларының үйлестіруімен республикалық көлемде филолог ғалымдар мен әдіскерлер, жоғары және орта білім беретін оқу орындарының тіл мамандары арасында ашық талқылаудан өтті. Үшінші жоба әлеуметтік желілерде талқыланды.
Аталған әліпби жобаларының қайсысы қолдануға тиімді екенін анықтау мақсатында ҚР Білім және ғылым министрлігінде оқушылар мен студентер арасында әліпби жобалары бойынша сынама-сауалнама жұмыстары жүргізілді. Сондай-ақ, ҚР Цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрілігі UNICODE-қа сәйкестігін, Банктер банк жүйесінде қолданысқа ыңғайлылығы, “Нұр Отан” жастар қанатында әліпби жобалары бойынша сынама-семинарлар, сараптау жұмыстары жасалып, БАҚ-та әліпбиді жетілдіруге байланысты 90-ға жуық мақала жарық көрді.
Кеңейтілген кеңесте осы талдаулар мен талқылаулардың қорытындылары, ұсыныстар және сынама жұмыстарының нәтижелері, сараптамалары жинақталып баяндалды. Ғалымдар әліпбиге мынадай талаптар қойып отыр:
1. Қазақ тілінің барлық дыбыстарының қамтылуы;
2. “Бір дыбыс - бір таңба” қағидатының сақталуы;
3. Қосымша диакритикалық белгілердің сабақтастығы мен жүйелілігі;
4. Латын таңбаларының және диакритикалардың қазақ тілінің дыбыстары сипатына сай болуы;
5. Әліпбиде ғылыми негізділіктің сақталуы;
6. Әліпби таңбаларының Халықаралық фонетикалық әліпби жүйесіне сәйкестігі;
7. Әліпби таңбаларының UNICODE жүйесіне сай болуы;
8. Қазақ тілінің төл табиғатына сай әліпбилік реттіліктің сақталуы;
Бірлескен кеңесте әліпбидің үш жобасы бойынша арнайы баяндамалар жасалып, ғылыми талқылау өткізілді. Талқыланған жобалар арасынан лайықты деп танылған әліпби жобасы Ұлттық комиссияға ұсынылатын болады.
Жиынға Мәдениет және спорт вице-министрі Н.Дәуешов, Білім және ғылым, Ақпарат және қоғамдық даму, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрліктері және Тіл саясаты комитеті өкілдері мен Ұлттық комиссия жанындағы Орфографиялық, Әдістемелік, Терминологиялық, Сараптама және техникалық жұмыс топтарының мүшелері болып табылатын ғалымдар қатысты.