Зиянды әдеттерден аулақ бол!

Қорқор (кальян) шегу денсаулыққа аса қауіпті емес деп айтылғанмен, дәрігерлер зерттеулер нәтиесінде оның өкпе ауруын, жүрек қан тамырларының ауруын және рак ауруын тудыруы мүмкіндігін анықтаған. Елімізде де көптеп қолданылатын, әсіресе жастар арасында модаға айналған қорқор тарту әуестігі денсаулық тұрғысынан қауіпті. АҚШ-та Сан-Францискодағы Калифорния университетінің ғалымдары ден саулығы жақсы 13 кісіге зерттеу жасап, токсиндердің әсерлерін салыстырды. Бір бөлігіне 4 күн бойы кальян, ал бір бөлігіне темекі шеккізді. Бір апта немесе одан да көп уақыттан кейін кальян шеккендерге темекі, темекі шеккендерге 4 күн бойы кальян шеккізді. Ғалымдар орташа есеппен 1 қатысушының күніне 3 кальян немесе 11 темекі шеккенін айтты. Ғалымдар олардың осы аралықтағы қанындағы токсиндерді өлшеді. Шеккен уақыттарында тыныс жолдарына және несеп жолдарына тесттер өткізді. Нәтижеде кальян шегетіндерде өте жоғары мөлшерде жүрекке зиянды карбонмонооксиді және аққандылыққа себеп болатын бензол шықты. Тынысжолы тесттерінде карбонмонооксиді, темекі шегетіндермен салыстырғанда 2,5 есе көп шықты. Сонымен қатар кальян шегетіндерде жүйке жүйесіне зиян келтіретін акриламид, көз, кеңірдек пен мұрынға зиянды акролин және қандағы қызыл жасушаларға зиян беретін нафталин секілді өзге де токсиндер анықталды.

Бүкіләлемдік денсаулық сақтау орталығының жасаған талдау қорытындысы кальянның түтіні кәдімгі темекінің құрамындағыдай мөлшерде қара май мен ауыр метал және көмірқышқыл газынан тұратыны анықталған. Түтікшедегі су никотиннің аздаған мөлшерін ғана ұстап қалады. Бір сағат шегілген кальян 100 тал темекі шеккенмен тең болады.

Естеріңізге саламыз: 

көміртек оксиді (тұншықтырғыш газ), СО – түссіз әрі иіссіз газ, көміртек толық жанбаған кезде немесе өзге заттармен араласқанда пайда болады, улы; никотин – шылымның құрамында және өсімдіктердің құрамында 2 пайызға дейін болады, шылым шеккен кезде адам ағзасына сіңеді, күшті у.

Аз мөлшерде қолданған кезде жүйке жүйеге әсер етеді, ал егер мөлшерден тыс қолданылған кезде сал ауруын тудырады (дем алуды ауырлатады, жүректің жұмысын тоқтатады). Никотинді ұзақ уақыт аз мөлшерден жұту никотинизмге (никотинге тәуелділік) шалдықтырады.

Денсаулық сақтау мекемелері шылым шегу денсаулыққа зиян деп тапқан, бірақ бұл ескертуден ешкім шылым шегуді тоқтатқан емес. Бұл ойландыратын мәселе әрі оңды нәтиже бермейтін заттарға мемлекеттің қаржысын жұмсау қаншалықты дұрыс, оны азайтудың айла-тәсілдерін қарастыру қажет. Шылым шегушілердің басым көпшілігі бозбалалар мен бойжеткендер, ал олар болашақ ата- ана. Арабтардың басым бөлігі өзгелер секілді кальян шегеді, алайда оған Алла тағала тиым салған, ескерте кетер болсақ, бұл тиым – екі дүниеде де адам баласының өзінің пайдасы немесе зияны болып келетін дүние.

Кальянның темекіден ешқандай айырмашылығы жоқ. Сондай-ақ құрамында зиянды шайырлар мен никотин бар, айырмашылық тек кальянды темекі ылғалданған және хош иістіболып келеді. Темекі шегу және кальян түтінінің тыныс алу процестері әртүрлі. Темекі шегу кезінде темекі жоғары температураның әсерінен жанады, ал кальянда темекі жанбайды, ол баяу түлейді. Бірақ екеуінің әсері бірдей. Тек темекіде жылдам орын алса, кальянда бұл процесс баяу жүреді.

Егер де темекі шегетін адамның денсаулығына никотин өте қатты зиянын тигізсе, кальян шеккен адамға оның түтіні зиянын беретін көрінеді. Бұған дейін атап өткендей, кальян мен темекі құрамы бірдей. Онда, әрине, шайыр, бензол, формальдегид және басқа да уландырғыш компоненттер аз. Бірақ бұл кальян темекісі қауіпсіз дегенді білдірмейді.

Мамандар кальянның бір сағат ішінде адам қалыпты уақытқа қарағанда, зиянды түтінді 100-200 есе көп тұтынатынын анықтады.

Сондықтан құрметті қауым есіңізде болсын, өз денсаулығыңыз өз қолыңызда!

А. САТЕКЕЕВА,

Арал аудандық СЭБ басқарма басшысы 

Фото: muftyat.kz