Қарбыздан уланып қалмау үшін не істеу керек?
Қазір көкөніс пен жеміс-жидектер сататын дүкендер мен базарларда қарбыздың саудасы қызды. Бақша өнімінің бұл түрі сауда орындарында да толып тұр. Десе де қауын-қарбыздың жедел-ішек инфекциясының өршуіне себеп боларын ұмытпаған жөн. Жалпы, тұтынушылар қауын-қарбызды сатып аларда нені ескеруі керек және оның құрамындағы нитрат мөлшері қанша болуы тиіс? Осы сұрақтарға Алматы қаласының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Гауһар Қаткенова жауап берді. Эпидемиологтың айтуынша, ерте көкөніс пен жеміс-жидектерден уланудың ішінде жазда ең көп таралғаны – қарбыздан улану. Оның екі негізгі себебі бар. Микробтық және микробтық емес.
Бірінші жағдайда уланудың себебі жидектің қабығындағы немесе ішіндегі бактериялар мен қоздырғыштардан болады. Екіншісінде, жеміс өсіру кезінде қолданылатын нитраттар мен пестицидтер қауіп бар. Уланудың екі түрінің симптомдары ұқсас, бірақ айырмашылықтары жоқ емес.
«Уланудың бірінші тобы сатып алушылардың өздерінің кінәсінен болады. Қарбызды кесер алдында кейбір адамдар сыртын мұқият жумайды. Сосын ондағы патогендік бактериялар асқазан-ішек жолына түседі. Нәтижесінде адамда ішек инфекциясын мендизентерия жұқтыруы мүмкін. Уланудың екінші тобы бақша дақылдарында нитраттардың көп болуымен байланысты екенін айта кеткен жөн. Пісіп-жетілу процесін тездету үшін ерте жемістер азоттық тыңайтқыштардың көп мөлшерін қолдана отырып, пленка астында өсіріледі. Мұндай жағдайларда қарбыз бен қауын тез өсіп, тез піседі. Бірақ осындай қысқа уақыт ішінде тәтті жидектерде тыңайтқыштарда болатын жинақталған нитраттардан арылуға уақыт жоқ және олардағы нитраттардың концентрациясы қауіпсіз нормадан бірнеше есе асып кетеді», - деді маман.
Улануды тудыруы мүмкін тағы бір фактор – бақша дақылдарының дұрыс сақталмауы: қарбыз бен қауын бірнеше апта бойы тікелей күн сәулесінде болған кезде, олардағы нитраттардың аз мөлшері де глюкозамен белсенді әрекеттеседі. Нәтижесінде өте улы заттар пайда болады.
«Бір жасқа дейінгі балалар мен жаңа босанған аналар үшін нитраты жоғары қауындар өте қауіпті. Өйткені балаларда иммундық жүйе әлі дұрыс қалыптасқан, ішек шырышты қабаты осал болады, ал ана сүті нитраттарға айтарлықтай кедергі келтірмейді», - деп түсіндірді спикер.
Бақша дақылдарымен уланудың алғашқы белгілері оларды жегеннен кейін бірнеше сағаттан кейін пайда болуы мүмкін. Алдымен іштің ауырсынуы, жүрек айну, құсу, іш өту, дене қызуы көтерілу; сонымен қатар бас ауруы, құрысулар, буындардағы ауырсыну, терінің аллергиялық реакциясы болуы мүмкін.
Қарапайым тамақтан улану ықтималдығын болдырмау үшін кез келген жеміс-жидек сатып алған кезде төмендегі негізгі ережелерді сақтау керек:
– қарбыз немесе қауын сатып алғанда, қабығының жарықсыз, сызатсыз және майыспай бүтін болуына назар аудару керек. Жемістерді тасымалдау кезінде жиі лақтырады, қабығының жарығы арқылы бактериялар ішіне кіріп кетуі мүмкін, ал майысқан жерлері көбінесе қарбыздың мәйегінің қышқылдануына әкеледі;
– кесілген жидектерді сатып алуға болмайды, қарбыздың сыртындағы лас пышақпен кескен кезде мәйегіне оңай түседі;
– сатып алған жерлерде жуылмаған жемістерді тұтынбаңыз және жидектердің піскенін тексеру үшін ешқашан кесіп алмаңыз, өйткені көп жағдайда лас пышақтар қолданылып, жидек мәйегіне ішек инфекцияларының қоздырғыштары түсіп бактерия жұқтыруына әкелуі мүмкін;
– жемісті кесер алдында жидектің сыртындағы кірдің мәйекке түсіп кетпеуі үшін щеткамен ағып тұрған судың астында жақсылап жуу керек;
– жидекті келесі күнге қалдырмай бірден жеп қойған жөн, өйткені шырынды мәйегіндегі қанттың көп болуы оны бактериялар үшін құнарлы ортаға айналдырады. Егер қарбыз немесе қауын желінбей қалса, кесілген жерді тағамға арналған үлдірмен жауып, тоңазытқышқа шикі азық-түліктен (жұмыртқа және шикі еттен) бөлек қою керек;
– жемістің мәйегін қабығына дейін жемеген дұрыс, қарбыздағы нитраттар біркелкі бөлінбейді, олар қабығы мен жеміссабағаны көбірек жақын болады, сондықтан балаларға жемістің ортасындағы мәйегін берген дұрыс.
«Осы маусымда ерте көкөністер мен бақша дақылдарының нитраттарымен улану фактілері тіркелген жоқ. Алайда, Алматы қаласы бойынша қарбызды тұтынуға байланысты тағамдық токсикоинфекцияның 9 жағдай тіркелді. Оның негізгі себептерінің бірі жуылмаған қарбызды жеу, сондай-ақ кесілген қарбызды дұрыс сақтамағанан болды», - деді Гауһар Қаткенова.
Ақпарат көзі: kaz.inform.kz
Фото: www.ernur.kz
