КҮЙЗЕЛІСПЕН КҮРЕСУ ЖӘНЕ ОНЫҢ АЛДЫН АЛУ
Күйзеліс-бұл адам ағзасының нақты немесе жалған қатерге, жағымсыз эмоцияларға немесе жай ғана тұрмыстық әбігерге жауап реакциясы. Қазіргі әлемде күйзеліс біздің өміріміз бен беделімізге ешнәрсе қауіп төндірмейтін жағдайларда пайда болады. Жаман немесе жақсы жаңалық болсын, әр себеп бойынша уайымдау дағдысы: адам тек қара түстерді көреді. Мысалы: ақшаны жоғалту, ақшаны алуға, жұмыстан шығаруға, жаңа жұмыс және сол сияқтылар. Бұл кез келген мәселе бойынша уайымдау әдеті.Күйзелістік жағдайлардың себептері стрессор деп аталады. Стрессорлардың екі түрі бар. Физикалық стрессорлар (суық, ыстық, аштық, шөлдеу, дене жүктемелері және т. б.). Егер нашар және тұрақты емес тамақтанса, үнемі ұйықтамай, қозғалу аз болса, дене физикалық күйзеліске ұшырайды. Психологиялық күйзелістер эмоциялық шиеленісті тудырады (алдау, реніш, ақпараттық қайта жүктеу; қауіпсіздікке, әлеуметтік мәртебесіне, экономикалық әл-ауқатқа, тұлғааралық қатынастарға және т. б. қауіп төндіретін жағдайлар).
Күйзелістің оң және теріс жақтары бар. Ортаның өзгермелі жағдайларына ағзаның бейімделуінің оңдылығы.
Теріс күйзеліс белгілері: жылдам шаршау, жиі қателіктер, жұмыста қанағаттанудың болмауы, көңіл аударудың мүмкін еместігі, әзіл сезімінің жоғалуы, күлкілі түстермен нашар ұйқысы және күндізгі ұйқышылдық, мазасыздық, жиі жүрек соғуы, денедегі дірілдеу, бас айналу ұстамалары, бас ауруы, мойын, төменгі арқа ауруы. Теріс күйзеліс семіздікке, депрессия мен гипертензияға әкелуі мүмкін. Адамдар көп жағдайда күйзелістік жағдайларды шешудің деструктивті тәсілін ұнататындықтан және артық тамақтану, алкоголизм, темекі шегу және нашақорлық сияқты жаман әдеттерді қалыптастыра алады.
Ұзақ мерзімді күйзеліс күйіндегі адамда, тәуелділілектерден басқа, ағзаның ресурстары азаяды және ауруларға апаратын әртүрлі бүлінулер орын алу мүмкін. Адамда ауруға ешқандай алғышарттар болмаса да. Психикалық салада орын алғанның бәрі соматикаға да әсер етеді (адам денесіндегі аурушаң сезінулер). Барлық аурулар жүйкеден болады деп бекер айтылмаған.
Күйзелістен қорықпа, оны басқаруға ұмтыл! Салауатты өмір салтын ұстаныңыз. Физикалық белсенді болыңыз және ақылға қонымды тамақтаныңыз. Жағдайды дұрыс бағалап, шешім қабылдауды үйреніңіз. Күйзелісті шешудің ең көп таралған әдісі-тыныс алу жаттығулары.
