"Қайдасың, қасқа құлыным"
Алтайдан шыққан ақиық ақын Оралхан Бөкейдің шығармаларымен таныс болмау мүмкін емес. “От басындағы екеу”, “Ұйқым келмейді”, “Мезгіл әуендері”, “Жұлдыз жауған түндер-ай!”, “Жылымық” сынды біршама туындылары көптің назарын аудартып, көңілінен шыққан. Оның қаламынан туған әрбір туынды өзіндік жазылу ерекшелігімен өзекті тақырыптарды да қамтып отырады. Ақын табиғат бейнесін көркем суреттеумен қатар, кейіпкерлердің де ішкі жан-дүниесін сол табиғатпен астастыра суреттеп отырған. Суреткердің “Қайдасың, қасқа құлыным” атты повесі де туған жерінің ауыл тіршілігін суреттелуімен бастау алып, әкеге деген сағынышты арқау етеді. Таңның атысынан кештің батысына дейін әкесінің жанынан бір елі қалмай, үнсіздікпен терең ойға шомған әкенің көпті көрген әңгімелері сөз етіледі. Туынды желісі бойынша қазақ ырымында биенің егіз тууы жаманға жорылып, біреуін өлтіреді. Бір құлынын өлтірген соң, ертеңіне екінші құлыны да кетеді. Кейіннен боз бие қайтып құлындамай, бедеу қалады. Осылайша автор көңіліне қаяу қалдырған қасқа құлынға деген аянышын білдіреді.«Тау мен дала ән салып тұрғандай; апыр-ау, құйын боп соққан қуаныштан басым айнала бастады ма? Бүкіл тіршілікті бауырыма алып, бес жылғы мауқымды басқым келеді; мен тұңғыш рет кіндік қаным тамған жердің не себептен ыстық боларын сезіп, алғаш рет әкемнің не себептен осынау қоңырқай шаруасы мен ата мекенін қимайтынын сездім...» деген автор сөздерінен Алтайға деген сағынышын бейнелейді. Сонымен қатар жазушы тоқсаннан асқан кейіпкер Сарқынды шалдың сыбызғы тартқанын сөз ете отырып, сыбызғының сиқырлы әуені баланың көз алдына тағы да табиғатты елестетеді: тау мінезінің күлкісі мен қаншама сырды ішіне сақтаған тәкаппар алтайды көз алдына келтіреді. Қаршыға баланың әкесіз көрген күндері туралы айтылады. Қиын кезеңде анасының жалақысы бірде жетіп, бірде аштық көріп өскен “тірі жетім” баланың жан күйзелісі де суреттеліп, оқырман көз алдына аянышты оқиғаны бейнелеп береді. Осылайша Орал мен Қаршығаның ағайынды, әкелері бір екені белгілі болады. «Алтайдың бойы балқып, рақаттың, тыныштықтың алтын бесігіне тербеліп жатыр. Әулиекөл айнадай жарқыраса, бетінде бейбіт жүзген қаз-үйректер ақ арудың ақша жүзіндегі меңі іспетті. мен осынау тамылжыған тамаша өңірдің түлегі болғаныма қуанамын» деген жазушы сөздері туған жеріне деген шексіз махаббатын көпке үлгі етіп отыр. Иә, біз ғашық болуды табиғаттың тылсым сырлары мен сұлулығынан үйренеміз. Бұл туындысында жазушы Оралхан Бөкей туған жерінің әсемдігі мен табиғатының сұлулығын, тау мен тастың да өзіндік бір ерекшелігі бар екенін суреттеп көрсетеді. Әр адам баласына өзінің өсіп, сол жердің тәрбиесін бойына сіңірген туған жері үлкен байлығы. Топырағына аунап, кең даласында еркін жүгіріп, балғын балалық шағының куәсі болған өз жерін ешкім де тастап кете алмасы анық. Ғабит Мүсірепов ағамыз: «Дүниеде туған еліңнен артық ел де, жер де жоқ» дегендей, өз еліміз бен жеріміздің қадір-қасиетін биік қойғанымыз жөн.
Қазіргі жастарымыздың бойынан автор бейнелеген туған жерге деген сүйіспеншілік пен сағыныш байқалады ма?! Иә, көптеген жастарымыз отансүйгіш. Жүректері елім деп соққан ерлер де арамызда жоқ емес. Бірақ кей жастарымыз ауылды тастап, қалаға бет алады. Шет елге қоныс аударып жатқандарын естіп те жүрміз. Сол үшін келешек жас ұрпағымызды туған жердің қадірін сездіріп, ақын-жазушылардың шығармалары арқылы жүректеріне елге деген құрметті көрсете білгеніміз дұрыс.
А. Нұрланова,
Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің 4-курс студенті
