Қасиет қонған шаңырақ
Қазір мемлекет отбасы институтын жандандырып, ұлттық тәрбие мен дәстүр сабақтастығын берік ұстану жайлы көп айтып жүр. Осыған байланысты әртүрлі жобаларды қолға алып, «Мерейлі отбасы» секілді республикалық байқауларға басымдық беріп келеді. Бір кездегі бабаларымыз қалыптастырған ұрпақ тәрбиелеу, әулет аражігін сақтау секілді ұғымдарды қайта қалпына келтіру үшін бұл керек-ақ үрдіс. Бүгінгідей ажырасу мен түрлі түсініспеушіліктер ушығып тұрған заманда осындай шаралардың көптеп ұйымдастырылуын қолдаймыз. Осы орайда құт қонған әулеттерді, қасиет дарыған шаңырақтарды көпшілікке насихаттаудың да рөлі орасан деп ойлаймын. Бұл ойды тақырыбымызға тұздық етіп алуымның жөні мынау. Талай адаммен дәм-тұздас болып жүрміз, осындайда көргенімізді, білгенімізді көппен бөліскіміз келеді. Шатпағымыз ойлы оқырманның санасында қала берсе дейміз.Өнерімен елге танылған, еңбегімен көпті сүйсіндірген әулеттер, қасиеті жеті атасынан жалғасатын династиялар аз емес қазақта. «Қанмен дарыған» деген қазекеңнің ұғымына салсақ, ерекше ептілік сол тамыр жалғастығымен таралса керек. Өзім жақсы көретін Күлмайрам жеңгемнің қолының мүсекері барын білетінмін. Тігіншілікті арнайы оқымағаны да аян еді. «Сонда кестелеу қасиеті кез келген игеріп кететін іс пе еді?» деп ойланамын. Жоқ... Жеңгеммен тілдесіп отырып, қазаққа қолөнерді атаның қаны мен даланың заңы үйреткенін ұғындым....
Соғыс өрті басылып, ел көңілі жайланған тұста дүниеге келген екен жеңгем. Сыр бойындағы «Көк» көлінің жағасында туғанымен, не себеп болғанын білмеймін, кейін қырдағы Сазды ауылына көшіп келіпті. Сол жерде 8 жылдық мектептен білім алады. Қолының ептілігін сезген әкесі 12 жасында-ақ Семейден тігін машинасын алдыртып береді. Осылай қолөнерге деген қызығушылығы басталған. Тігіншілікке қан тартып тұруының да себебі бар. 96 жастағы әжесі Балшекер де он саусағымен өнер игерген жан екен. «Ана көрген тон пішер» деген ғой қазақ. Ши тоқу, текемет, киіз басудың әліппесін ең алғаш әжесінен үйреніпті. Міне, ұрпақты жақсылыққа баулудың басы қайда жатыр.
Күлмайрамның әкесі Шүйіншалының да есімі ел арасында жиі аталатын жан болған. Соғыс уақытында қолынан өнер келетінін білген оны майдан даласына жібермей, Орск қаласынан тігін цехын ашып, әскерге киім тіктірген екен. Оның көзін көрген Қалжан ақсақал естелігінде: «Жайлауға шығамыз, құдық қазу керек болады. Сол кезде Шүйіншалы бір-екі ши шыққан немесе пішен өскен тұсты қаздыратын. Көп ұзамай-ақ астынан су шығады» дейді. Тіпті, киіз үйдің керегесі мен уығын да қолдан дайындап «Үйші» атаныпты. Ал емшілігі, сынықшылығы мен ақындығы өз алдына бөлек әңгіме. Бір қызығы, оның жиені Бақыт та Алматыдағы зоовет институтын бітіргенімен, көлік жөндеумен айналысыпты. Бойда бар әдет қой. Саласы бөлек болса да, қолдың ептілігін қажет етер жерде жұмыс істейді. Бірде оның алдына ол кезде жиі кездесе бермейтін бір шетелдік маркалы автокөлік келеді. Жөндеу қиындыққа түсіп, әрі-бері қозғап көргенімен, машинаны оталдыру мүмкін болмайды. Әбігерінен шаршаған Бақыт түнде түсінде Шүйіншалы нағашысын көріпті. «Машинаның бір тетігін қозға» деп аян берген көрінеді. Ұйқысынан ояна сала түсінде айтқанындай жасап, көлікті жөндеп шығыпты.
Күлмайрам жеңгеміздің анасы Қойлықыз да өнерлі, құрақ құрау, тігіншіліктің түр-түрін білген жан болғанға ұқсайды. Қызын жастайынан өзі білетін дүниелерге баулиды. Тіпті, оқтау, нан тақтай, ұршық, бес темір сияқты ұсақ-түйекке бола ер адамдарды мазаламай, өзі жасап ала берген. Міне, осындай тәрбие алған жеңгеміз келін болып шаңырақ аттағаннан дәстүрді берік ұстанды. Қайныларын атымен атамай, мені «Төрем» деп еркелетіп есім берді. Жиын-тойларда бойындағы өнерін көрсетіп, түрлі мерекелерде «Әжелер» ансамблінің қатарында аудандық мәдениет үйінде концерттерге қатысқан.
Бүгінде өмірден түйгенін отағасы Жарылқасынмен бірге немерелеріне үйретіп, саялы бәйтерекке айналған. «Батыр ана» атанып, кеудесіне алтын белгі тағып, шөбере сүйген шуақты шаңырақ. Сөз басында отбасы құндылығы жайлы айтқан шөкімдей ойдың қайнарында осындай заты асыл қазақ әйелінің болмысы жатыр еді. Баланың болашағы ұяда көрген тәрбиесіне тікелей байланысты. Ұрпақтың келешек адам болмағы да, надан болмағы да осыдан. Сондықтан «баламызды неге баулып жүрміз?» деген сұраққа да жауап іздеп көргеніміз жөн болар.
Аманжол ЖОЛМАҒАМБЕТҰЛЫ,
КСРО және ҚР халық ағарту ісінің озық қызметкері,
Арал қаласы
Күлмайрам жеңгеміздің анасы Қойлықыз да өнерлі, құрақ құрау, тігіншіліктің түр-түрін білген жан болғанға ұқсайды. Қызын жастайынан өзі білетін дүниелерге баулиды. Тіпті, оқтау, нан тақтай, ұршық, бес темір сияқты ұсақ-түйекке бола ер адамдарды мазаламай, өзі жасап ала берген. Міне, осындай тәрбие алған жеңгеміз келін болып шаңырақ аттағаннан дәстүрді берік ұстанды. Қайныларын атымен атамай, мені «Төрем» деп еркелетіп есім берді. Жиын-тойларда бойындағы өнерін көрсетіп, түрлі мерекелерде «Әжелер» ансамблінің қатарында аудандық мәдениет үйінде концерттерге қатысқан.
Бүгінде өмірден түйгенін отағасы Жарылқасынмен бірге немерелеріне үйретіп, саялы бәйтерекке айналған. «Батыр ана» атанып, кеудесіне алтын белгі тағып, шөбере сүйген шуақты шаңырақ. Сөз басында отбасы құндылығы жайлы айтқан шөкімдей ойдың қайнарында осындай заты асыл қазақ әйелінің болмысы жатыр еді. Баланың болашағы ұяда көрген тәрбиесіне тікелей байланысты. Ұрпақтың келешек адам болмағы да, надан болмағы да осыдан. Сондықтан «баламызды неге баулып жүрміз?» деген сұраққа да жауап іздеп көргеніміз жөн болар.
Аманжол ЖОЛМАҒАМБЕТҰЛЫ,
КСРО және ҚР халық ағарту ісінің озық қызметкері,
Арал қаласы
