1721 жылы Амстердамнан шыққан картада Алматы мен Абылай атаулары табылды
Тарихта мұңғұл деген халық, Мұңғұлия деген мемлекеттің болғанын дәлелдеймін деп, әлем университеттері мен кітапханаларының көпшілікке қолжетімді дереккөздерін шолып жүріп, өзімізге қатысты қызық екі мәліметті тауып алдым. Мына карта 1721 жылы Амстердамда шыққан екен. Carte de Tartarie, Татарлардың картасы деп аталады, еуропалықтар сонау Плано Карпини, В. Рубрук, М. Поло дәуірінен бастап мұңғұлдарды "татар", "тартар" деп атаған.
Картаның төменгі сол жақ бұрышында Lac Issi - Ыстық Көл тұр.
Ыстық Көлдің жоғары жағына қарасаңыздар ALMALEC деген қаланы көресіздер, бұл АЛМАЛЫҚ деген сөз!
Демек, қазіргі Алматы қаласы 1721 жылы Алмалық деп аталған!
Жуырдағы бір постымда жазғам Алматы қалмақ сөзі деп. Аяғы -ты жұрнағымен бітетін жер-су атауының көбі қалмақша (мұңғұлша).
Осы картаны көрген соң мынадай ой келіп тұр: Алматының бұрынғы атауы қазақша (түрікше) АЛМАЛЫҚ болған секілді, ал жоңғарлар оны өз тілдеріне икемдеп қалмақша (мұңғұлша) Әлімті деп атаған болуы тиіс. Кейінірек осы қалмақша атауы Алматы формасында сақталып, түрікше атауы ұмытылып кеткен тәрізді. Оның себебі бір ғасырға жуық қалмақтармен жүрген шайқастар және Жоңғарларды құраған мұңғұл тайпаларының жеңілістен соң қазаққа сіңіп кетуі. Түрік халықтарының ішінде мұңғұлшадан кірме сөздің мөлшері жағынан қазақ тілінің бірінші орында тұруы осы райымызды растағандай...
Екінші қызық мәлімет картаның жоғары жағындағы TERRES DE ABLAY, яғни Абылайдың жерлері деген сөз болды. Сол жерге тағы да Residence d Ablay prince Calmouc деп жазыпты, бұл Қалмақ принц Абылайдың ордасы деген сөз. Картаның авторларына қазақ халқы беймәлім болған секілді, сондықтан еуропалықтарға жақсы танымал болған қалмақтардың принці деп көрсетіпті. Әлде мен білмейтін шынымен де қалмақ Аблай деген болды ма екен, білетіндер пікір қосар деп үміттенемін. Менің ойымша бұл өзіміздің Абылай секілді, өйткені ордасы тұрған жерді Бурабай деп жазылыпты.
Жалпы еуропа елдерінде 1610-1890 жылдары аралығында шығарылған елуге жуық көне картаны шолып шықтым, қазақтар туралы мәлімет көп емес, өте аз. Ал барлық карталарда тартар, қалмақ, қалқа, мұңғұл, өзбек, қырғыз, торғауыт тб деген сөздер тұр. Бұл қазақ хандығының халықаралық ортада аса білінбегендігін көрсеткендей болды. Сондықтан, мына картадан Алмалық және Абылай деген сөздерді көріп, қуанып қалдым...
Мұртаза Бұлұтайдың facebook парақшасынан алынды.
qamshy.kz
