Газ мәселесінің түйіні
Прагада өткен Еуропалық одақ басшыларының саммиті аяқталды. Жиын барысында бірқатар мәселе талқыланды. Жалпы алғанда, қарт құрлықтың өкілдері маңызды келісімдерге қол жеткізді. Алайда, энергетика, соның ішінде газ бағасын арзандатуға келгенде ортақ мәмілеге келе алған жоқ. Осылайша, қыста Еуропаны қалай жылыту мәселесі басы ашық күйінде қалды.Іс-шара барысында газ бағасын белгілеу күн тәртібіне қойылған болатын. Әсіресе ұйымға мүше мемлекеттерді шарықтап тұрған көгілдір отын құнын арзандату алаңдатты. Бірақ жиында әр елдің жеке ұстанымы бар екені белгілі болды.
Жалпы алғанда, саммиттің бейресми форматта өткенін айта кеткен жөн. Сондықтан мұнда жалпылама уағдаластықтарға қол жеткізілуге тиіс еді. Бірақ соның өзінде еуропалықтардың әлі де бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығара алмай тұрғаны анық көрінді. Оның үстіне, Ресейдің Украинаға басып кіруі де газ бағасының қымбаттауына әсер етіп отыр.
Отырысқа төрағалық еткен Еуропалық кеңестің президенті Чарльз Мишель атқарылып жатқан жұмыстарға екпін беріп, шешім қабылдауға қысымсыз бейресми кездесулер өткізуді «пайдалы» деп атады. Бұл мемлекеттер басшылары түрлі пікірді ескеруге, басым бағыттарды анықтауға мүмкіндік беретінін атап өтті. «Ортақ көзқарас үшін ортақ ерік керек. Бізге Еуропалық одақтың берік ынтымақтастығы қажет», деді Ш.Мишель.
Кейбір мемлекеттердің басшылары газ бағасын белгілі бір сомадан асқанда тұрғындарға төлету жолын ұсынды. Енді бірі ұйымға мүше елдердің газ сатып алу үшін төлейтін бағасын жай ғана шектеуді көздеді.
Сондай-ақ тұрғындардың шығынын жабу үшін Еуропалық одақтың бірлескен қарызын көтеру мәселесі де қызу талқыланды. Бірақ Германия канцлері Олаф Шольц Еуропалық одақтың пандемиядан қалпына келтіруге арналған қорын осы бағытқа жұмсауға болады деп есептейді.
Бундесканцлердің мұндай пікірі Берлиннің энергетикаға арналған шотты қаржыландыру үшін 200 миллиард еуро қорын ашу туралы жоспарына қарсылық білдіргендердің шамына тиген сыңайлы. Қарт құрлықтың бірқатар басшысы бұл қадам ұйымның бірыңғай нарығын тұрақсыздандырады деп есептейді. Әрі табысы төмен елдерді қыста қиындыққа душар етуі мүмкін.
Мәселен, Еуропалық одаққа төрағалық етіп отырған, кездесуді өткізген Чехияның премьер-министрі Петр Фиала ескерту жасады. «Біз мемлекеттік көмек көрсету ережелерін сақтауымыз керек. Тек ұлттық шешімдерді көздеу мүмкін емес. Бізге еуропалық шешімдер қажет», деді ол.
Еуропалық комиссияның президенті Урсула фон дер Лейен де бұл мәселеге қатысты пікір білдіріп, «ортақ нарықты бірге ұстап, бөлшектенуден аулақ болуымыз керек», деді.
Сондай-ақ Германия мен Франция арасында Пиреней түбегіндегі газды Франция арқылы Германияға және одан тыс жерлерге жеткізуге көмектесетін MidCat құбырына қатысты қызу пікірталас болды.
Франция тарапы жобаға қарсы шығып, бұл қазіргі дағдарысты жеңілдету үшін тым көп уақыт алатынын, тек қазба отынына тәуелділікті жалғастыратынын алға тартады. Германия тарапы мұнымен мүлдем келіспейді. Сондықтан бұл жоба Еуропаның энергетикалық дағдарысын жақсартуға көмектесетініне сенімді.
Еуропалық одақ елдерінің алаңдауына негіз бар. Қазіргі таңда Ресейдің басқыншы әрекеті салдарынан газ бағасы қымбаттап кетті. Оның үстіне, Кремль билігі қарт құрлыққа бұрынғыдай көгілдір отынды жеткізіп жатқан жоқ. Рас, Еуропалық одақ елдеріндегі газ қоймасы қазір 90 пайызға толы. Бірақ сарапшылар 2023 жылы бұл жеткіліксіз екенін айтады. Яғни келер жылы қарт құрлық газ таппай қалуы мүмкін.
«Келесі көктемде, қыстың аяғында қоймаларымыз таусылатын кезде, бір-бірімізбен таласпас үшін газды бірлесіп сатып алудың маңызы зор», деді фон дер Лейен.
Еуропалық кеңестің президенті Чарльз Мишель ұйымның жазғы қорды толтыру маусымына дейін бірлескен мемлекеттік сатып алу ұйымдастыру қажет екеніне назар аударды.
Осылайша, Прагада газ мәселесі шешілген жоқ. Енді 21-22 қазанда Еуропалық одақ басшылары тағы да жиналады. Сол кезде көгілдір отын құны қызу талқыланатыны анық.
