Шектен тыс діни жоралғыларды шектеу керек

Қазақ торқалы той мен топырақты өлімде төбе көрсеткен халық. Бір-бірін өкпеге қиса да, өлімге қимаған ел үшін қазадан ауыр қасірет болмаған шығар, сірә. Мұндайда қайғыға ортақтасқан жақсы. Себебі халқымыз «қайғыны бөліссең жеңілдейді» деген. Ал осындай жағдайларда шектен тыс діни рәсімдердің орындалуы қайғы жамылған шаңыраққа ауыр тиері ақиқат. Бұл жөнінде шектеулер мен жөні бар жоралғылар жайында айтылып та келеді. Өкініштісі, шығып жатқан нәтиже шамалы. Сайып келгенде, сөз бен істің айырмасы жер мен көктей. Мұндай діни жоралғылардың артында бәсекелестік пен сол баяғы жұрттан ұятты деген бөспелік жатыр. Бұл мәселе туралы жуық арада аудандық орталық мешіттің бас имамы Қ.Қабылғазивпен болған сұхбатты оқырмандар назарына ұсынған едік. Артынша редакцияға ауылдық ардагерлер тарапынан қолдау білдірген біршама ұсыныс-пікірлер келіп түсті. Енді, міне, бұл мәселе аудандық қоғамдық кеңес мүшелері және халық алдында үлкен талқыға түсті.Мемлекет басшысы Қасым Жомарт Тоқаев 2020 жылғы «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» атты Жолдауында ұлтымыздың жаңа болмысын қалыптастыру міндетін алға қойып: «Жаңғырған қоғам жат әдеттерден біртіндеп арылу керек. Ысырапшылдық пен даңғазалық қоғамның да, адамның да абыройын төгеді. Жауапсыздық, немқұрайдылық бүкіл елді қасіретке ұшыратады. Ал бос сөзділік пен бөспелік, мақтаншақтық қоғамның дамуын тежейді. Бұл туралы ұлы Абай «Өңкей жалған мақтанмен, шынның бетін бояйды» деп ашық айтқан. Бұл мәселе бүгінгі таңда да өзекті болып отыр» деген болатын.
Осы мәселе төңірегінде өткен отырысқа Арал аудандық қоғамдық кеңестің мүшелері, аудандық мәслихат депутаттары, дін саласындағы республикалық ақпараттық-насихаттық тобының мүшесі, орталық «Ақмешіт-Сырдария» мешітінің наиб имамы Каюпов Ислам Маратұлы, облыстық дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының мүшесі, "Сыр дидары" газетінің бас редакторы Алдашбаев Сәкен Мінуарұлы, Арал аудандық және қалалық ардагерлер кеңестерінің алқа мүшелері, ауданға қарасты ауылдық округтердегі ардагерлер кеңестері мен қоғамдастық кеңестердің төрағалары, Арал аудандық орталық мешіттің бас имамы мен ауданға қарасты ауылдық жерлердегі мешіттердің имамдары, Арал қаласының көше комитеттері, аудан ардагерлері және қоғам белсенділері қатысты. Басты мәселе аудандық қоғамдық кеңестің кезекті отырысында көтерілген діни салт-дәстүрлердегі ысырапшылдық мәселесі туралы еді. Қоғамдық кеңес отырысына аудандық қоғамдық кеңестің төрағасы А.Жоланов төрағалық етіп, мәселенің қазіргі таңда өзектілігін айтып өтті.
Жиында Арал аудандық орталық мешіттің бас имамы Қ.Қабылғазиев сөз сөйлеп, өз беттерінше пәтуа шығарып, өлік жөнелту ісінде ысырапшылдыққа жол беріп жататын ағайынға шариғат талаптарын қатаң ұстанып, ас та төк ысырапшылдыққа жол бермеу керектігін тілге тиек етті. Айтуынша, бүгінде той мен қазаның айырмашылығы болмай бара жатырғандай. Бұл мәселеге қатысты «Өлім бардың малын шашады, жоқтың артын ашады» деген түсінік қалыптасып қалған. Нәтижесінде жайнаған дастарқан, жан басына берілетін жыртыс пен жаулық, қайтарым мен бума-бума ақша. Айналып келгенде, мұның барлығы қазалы үйге ауыртпалық түсіреді. Ысырапшылдық сөзсіз осындай жағдайлардан соң туындайды.
Мұнан соң Арал аудандық ардагерлер кеңесінің алқа мүшесі, Қызылорда облысының құрметті ардагері Н.Оспанов сөз сабақтады. Рулық және ағайындық қуаныш-тойларда төбе көрсетіп жүрген ардагердің де айтпағы қазіргі алмағайып заманда қыршын пен кәрінің бақилық сапарға аттанардағы жөн-жоралғысының бірдей деңгейде орындалатындығы. Бұл мәселеде де ысырапшылдыққа жол бермеудің маңызы зор. Тіпті қазалы шаңыраққа қайырлы болсын айта барып, қалта-дорбаны қолтығына қыса келетіндер әлі де сиремеген. Мұның соңы қазан мен дастарқанға шабуыл жасаумен аяқталып жатады. Ардагердің айтуынша, мұндай келеңсіздіктерге жол бермеу маңызды.
Күн тәртібіндегі мәселеге байланысты пікір білдіру үшін сөз облыстық дін саласындағы ақпараттық түсіндіру тобының мүшесі, «Сыр дидары» газетінің бас редакторы С.Алдашбаевқа берілді. Діни рәсімдер мен жөн-жоралғылардың қазақ тұрмысында қолданылу аясын терең зерттейтін журналистің бұл тақырып жөнінде айтқан кесек-кесек ойлары көп көңіліндегі мәселені дөп басқандай болды. Мәселен, жыртыс жырту. Бұл үрдіс әрине қазалы жағдайдан алыс емес. Яғни ертеде тосыннан келген қайғылы хабарды туысына естірткенде неше түрлі жағдай орын алуы мүмкін. Сондайда басу айтқан жандармен болған арадағы арпалыста киім жыртылуы мүмкін. Сол жыртықты қайта жамау мақсатында жыртыс жыртып, оны тарату үрдісі қолданылған. Ал бұл жағдай бүгінде тұтас бұйым немесе киім таратуға ұласып жатқан жайы бар. Бұл мәселені С.Алдашбаев жиналғандарға жан-жақты саралап, тұшымды жеткізе білді.
Ысырапшылдыққа ауылдық жерлерде жол беріліп жататын жағдайлар жиі кездесіп жатады. Бұл мәселеде сөз Жақсықылыш кенті мешітінің имамы М.Әбішевке берілді. Қазіргі таңда кент бойынша мұндай жағдайларды бақылауда ұстау, ысырапшылдыққа мейлінше жол бермеу мәселесі бір ізге түскен. Дей тұрғанмен, барын көрсеткісі келіп рияшылдыққа бой алдырып жататын жандар да кездесіп жатады. Мұндайда көпшілік қолдаған қандайда бір үндеудің қолданысқа тезірек енгізілгені жөн. М.Әбішев осы мәселені белгілі бір негізге сүйену арқылы жолға қоюға болатындығын айтты.
Жиында аудандық қоғамдық кеңестің төрағасы А.Жоланов күн тәртібіндегі мәселені талқылай келе, діни салт-дәстүрлердегі ысырапшылдық мәселесі туралы Арал аудандық қоғамдық кеңесінің, Арал аудандық орталық мешітінің және аудан ардагерлер кеңесінің аудан тұрғындарына арналған бірлескен үндеуінің жобасын жұртшылық назарына ұсынып, жиын барысында айтылған ұсыныс-пікірлер сараланып, үндеуге енгізілетінін жеткізді.

«Толқын» ақпарат