Әже – ұрпақтың жүрегі
«Отбасы –тәрбие бастауы» демекші, жалпы адамзат үшін өмірде отбасы тәрбиесінің алар орны ерекше. Сондағы бала тәрбиесі үшін ең үлкен тұлға – ата-әже болған. «Балаға білім беру үшін ең алдымен оны тәрбиелеген жөн, тәрбиесіз берілген білім, ол ертең бір апатқа әкеп соғады» деген, данышпан, ойшыл ғалым Әбу Насыр әл-Фараби. Міне, алдымен баланы ата-әже тәрбиесінен өткізгеніміз дұрыс.Ертеде халқымыз бала бойына қазақи салт-дәстүрлерді сіңіру тәрбиесін әжеге тапсырған. Байқағанымыздай, әже тәрбиесін көрген бала өзгеше болады емес пе? Мәселен, бесік жырын естіп өсіп, одан қалды қазақтың жыр-дастандарын тыңдап, үлкен кісілердің жанында өнегелі әңгімелерді тыңдап өскен баланың ойлау қабілеті де басқалардан ерекшеленіп тұрады. Бүгінгі күні “әже тәрбиесі” атты кішігірім институттан өтетін балалар бар ма? Өкінішке орай, бұндай тәрбиені алатын бүлдіршіндер саны аз десек те болады. Қазіргі кейбір қалалық ақ саусақ кейіпке енген ата-ананың көбі дерлік заман талабы деп өзге ұлттың тәрбиесін ұстанатыны өтірік емес. Баласын туған әжесімен араластырмайтындарды да көріп жүрміз. Тіпті, кей әжейлеріміздің де бала тәрбиесіне қарауға құлқы да жоқ. Өмірімнің соңғы кездеңдері деп курорт пен санаторийде өткізгенді жөн санайды. Бала тек білікті ұстаз бен мықты деген мектептен білім алса жетіп жатыр деп ойлаймыз. Жоқ, бұл қате ұғым. Бала бойына әже тәрбиесі де қажет. Мектептен тек әріп танып, білім алса, ата-әжеден салт-дәстүрлеріміз бен қазақы тәрбиені бойына сіңіреді.Бұрындары «кімнің баласысың» деген сауалға бала «атамның» немесе «әжемнің» деп жауап беретін еді. Әрине, бала жүрегі қанша жерден «әке» деп тұрса да, атаның атын биік тұтатын. Бұл да тәрбиенің бір түрі десек те болады. Үлкенді сыйлау және құрмет тұту керек екені көрініп-ақ тұр. Қазіргі кезде «әже» деген сөздің өзі жиі айтылмайтын болған. Тіпті, бүгінгі заман балалары арасында «ажека» деп атап кеткендері де бар. Өмірден көргені мен білгені мол ақ жаулықты әжеден бала тілі де тез шығады. Себебі ол кісілер кішкентай баламен үлкен адамдар секілді сөйлесіп, қазақтың байырғы ән-жырлары мен ел басынан өткен тарихты естіп өседі. Шоқанның Айғаным, Абайдың Зере, Мұхтардың Дінасыл әжелері қазыналы бұлақтың көзі болғаны сөзсіз. Сонымен қатар көпті көрген әжелеріміз өз балаларының ғана тәрбиешісі емес, қазақтың кемеңгері. Бала бойына әже тәрбиесінің де керек екенін білгеніміз жөн. «Ел ертеңі – бүгінгі жастар»-дегендей, алдағы жас буынға да әже тәрбиесінің қаншалықты маңызды екенін көрсетейік. Ауылды ақсақал билесе, отбасындағы тәрбиеге әже жауапты екенін де біліп жүргеніміз абзал.
А.НҰРЛАНОВА
