Өткен күнде белгі бар...

Боқкөтұлы Төлеп те, анасы Сүйеубайқызы Ұл­сары да басқа ауылдастары сияқты теңіз жағалап күн көрген, аздаған қара-құ­ра­сымен шиеттей бала-ша­ғасын асырап отырған қа­рапайым адамдар болатын. Әбекен Төлепұлы 1933 жылы көктемде Арал теңізінің ор­тасындағы Көкарал ел­ді мекенінде дүниеге кел­ген. Сол әулетте бар қиын­шы­лықты анасымен бірге қайыспай көтеруге бел буған бала ауылда қалған егде адамдармен бірге те­ңізге шықты. Он бір жа­сында колхоздың мүшесі ретінде басқалармен қатар балық аулап, үкіметке межелі үлесін тапсыратын өрімдей жас ғұмырының бәрі осы қасиетті теңізбен бай­ланысты боларын ол кезде білмеген еді.

Соғыстан кейінгі жыл­дары 14-15 жасар жасөспірім сол кездің тәртібімен  ФЗО-ға жіберіліпті. Қираған ха­лық шаруашылығын қал­пы­на келтіру міндеті жет­кіншектерге жүктеліп, бұ­ғанасы қатпаған жас ба­ла­лардың еншісіне тигені белгілі. Сол кезде Қарағанды жерінде кен орындарында, темір жол бойында қара жұ­мыс істеген ғибратты ғұ­мыр иесі аман-есен туған жер­ге оралып, 1955-1956 жылдары Арал қа­ласында балықшылар, мотористер дайындайтын комбинатта кеме капитаны мамандығын алып шығады. Теңіздің ақ­жал толқындарымен арпалысқан жігіт 40 жылдан астам уақыт балықшы бол­ды. Күн сайын таң қа­раң­ғысында теңізге шы­ғып, кеш бата отбасына ора­латын Әбекен аз уақытта те­ңіздің бар мінезіне қа­нықты. Балықтың үйірін де, мол олжаның келер кө­зін де танып тұратын оны басқа балықшылар өздеріне басшы санайтын. Бірнеше мәрте звено бастығы, Арал теңізінде балық аулап та­нылған «Окунь» балық ау­лау кемесінің капитаны қыз­метін мінсіз атқарды.

Сонау 60-шы жылдар бо­лар, бір күні еңбекпен есейген жан үйге көңілсіз оралды. Бұған дейін әңгіме барысында теңіздің суы азай­ып бара жатқанын, су­дың тұздылығы көбей­ге­нін айтып отыратын. Теңізде туып, те­ңіз­дің төл баласындай болған кә­сіби балықшы осы­лайша тығырыққа ті­рел­ді. Жылдар өтіп, басқа жұрт өзге көлдер мен өзен­дері бар аймақтарға қо­ныс аударғанда, Әбекен өзі­нің теңізден әлі үміт үзбейтінін, не болса да Аралдың маңайында бо­ла­тынын айтып,  әуелі Бө­ген елді мекенінде, со­сын Арал қаласында тұр­ды. Қалада тұр­ған кезінде балаларын оқыт­ты. Ұлын ұяға, қызын қия­ға қондырды, немере сүйді. Айналасын әзіл-күл­кіге, ән мен жырға тол­ты­рып отыратын көзі ашық, көкірегі ояу ақсақал өзімен қатар қарттардың құр­меті­не, жастардың ізе­тіне бөлен­ді.

«Бір күні теңіз толады. Сол күнді көрсем арманым жоқ»,-дейтін асқақ ар­ман­ның иесі Әбекен Төлепұлы.

Көкаралда айнала су болатын,

Пішені қамысымен ну болатын.

Көліне қызықтап көзім салсам,

Қасқалдақ, қазыменен  қу болатын.

Көкаралдың Қоспай         ишан пірі болған,

Құстардың неше алуан түрі болған.

Қазсаң су, атсаң құсы, бақсаң малы,

Мен көрдім сол ха­лықтың бірі болған,–деп, туған елі Көкаралға деген сағынышын осылай білдіріп отыратын.

Айдын шалқар Аралына деген махаббаты жүрегінде жалындаған күйі, Аралдың айдынына ақ шағала қайтып келген күнді көре алмай, елін сүйген теңіз ұлының алып жүрегі 1999 жылы ма­мыр айында біржола тоқ­тады.  Он екі күннен кейін Жүсіпқызы Мәруса анамыз да өмірден озды. Анамыз бес баланы дүниеге әкеліп, ұрпақ тәрбиеледі. Артында қалған балалары қазіргі  таң­да аяқтанып, түрлі са­ла­ның тізгінін ұстауда. Бү­гінде олар бір қауым елге айналып, өмірден өз орын­дарын алған жандар.

Гүлжаһан Әбекенова.