Пияздың 7 пайдалы қасиеті
Таңқаларлық жайт, бұл пайдалы көкөністің де өз мерекесі бар екен. Оны қыркүйектің басында атап өтеді.Әрине, пияздың түрлері де, пайдалы қасиеттері де көп.
– Пиязшықтардың құрамында органикалық қышқылдар, суық тиюден қорғайтын фитонцидтермен эфир майлары, кемпферол, амин қышқылдары, глюкоза, микроэлементтер, B1, B2, B6, PP, E дәрумендері, С дәрумені көп, микро және макроэлементтер бар: бор, кобальт, марганец, молибден, мыс, никель, рубидий, фтор, хром, фосфор, кремний, натрий, калий, кальций, магний, темір, хлор, күкірт (ол өткір иіске жауап береді), флавоноидтар және өсімдік гормоны глюкинин (қандағы қант деңгейін төмендетуге арналған табиғи өнім), – деп сарапшы осы хош иісті өнімнің пайдалы заттарын тізімдейді. – Пияз хош иісті шөптесін өсімдіктерге жатады.
Пияз тұқымдастарының сыртқы түрі ғана емес, дәмімен де ерекшеленетін бірнеше түрлері бар:
Ақ пияздың ақ қабығы, жұмсақ, сәл тәтті дәмі бар.
Тәтті пияз әдеттегіден сәл үлкенірек және жұқа қабығы бар, мұндай пияз көктемде жиналып, маусымдық өнім болып табылады.
Қызыл пияз хош иістендіргіш және қарапайым пияз сияқты өткір емес.
Шалот пиязы – пияздың барлық түрлерінің ішіндегі ең дәмдісі, бірақ термоөңдеуден кейін дәмі өте нәзік, сәл тәтті болады.
Порей пиязының өзгелерінен айырмашылығы пиязшығы жоқ, ақ түсті қалың сабақ болып табылады және жасыл жалпақ жапырақтарымен ерекшеленеді. Пияздың өзіндік жағымды дәмі болады.
Ағзаны сауықтыратын қоректік заттардың жеткілікті мөлшерін алу үшін пияздың әр түрін қолдану керек, өйткені олардың әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар.
Пияз шырыны – бұл суық тиюден қорғайтын табиғи антибиотик. Фитонцидтер ангина вирусымен күресіп, жоғарғы тыныс жолдарын нығайта түседі. Олар стрептококктар, дизентерия, дифтерия және туберкулез таяқшаларын қосқанда көптеген микробтарды өлтіреді. Суық тию мен тұмаудың алдын алу үшін күніне бірнеше рет кесілген пияз кесектерін жеген дұрыс. Витамин жетіспеушілігінде пияз өте пайдалы, ол адам ағзасының С дәруменіне деген қажеттілігін қанағаттандыра алады, сонымен қатар бұл дәрумен иммунитетті арттыруға көмектеседі.
Жаңа сығылған пияз шырыны сперматозоидтардың дамып, жетілуіне ықпалын тигізеді және жыныстық қабілетті жоғарылатады.
Сонымен қатар, пияз метаболизмді белсендіреді, қан түзілуі мен тазартылуына ықпал етеді, ас қорыту процестерін ынталандырады, ағзадан артық сұйықтықты кетіреді. Пияздың құрамындағы кверцитин қатерлі ісікпен күресетіні анықталды, сол себепті онкологияда кеңінен қолданылады. Егер сіздің басыңыз ауырса, дәрілерді қабылдағанның орнына шикі пиязды иіскеп көріңіз.
Пияздың жасыл жапырақтары каротинге бай, ол біздің терімізге пайдалы. Пияз халықтық медицинада және косметикалық мақсаттарда – бетті безеулерден тазарту үшін қолданылады. Секпілден арылу үшін күнде пияздың жарты бөлігімен бетіңізді сүрткен дұрыс.
Порей пиязының өткір иісі мен дәмі жоқ, бірақ бұл оның емдік қасиеттеріне мүлдем әсер етпейді. Ол кальций, фосфор, темір, натрий және магнийге бай, бұл пиязды өте қоректік және пайдалы етеді. Сіз оны тамаққа пайдаланатын қалыңдатылған ақ аяғы және кең жалпақ жапырақтарынан тани аласыз. Бұл пияз қанды тазартумен ерекшеленеді, сондықтан оны атеросклероздың алдын-алу үшін қолданған жөн. 1:1 қатынасында пияз шырыны мен балдың қоспасын тамақтанар алдында бір сағат бұрын бір ас қасықтан күніне 3 рет бір ай бойы қабылдаңыз.
Шалот пиязы бірнеше ұсақ пиязшықтардан тұрады. Шалот пиязы ақ пиязға қарағанда шырынды, жұмсақ әрі хош иісті. Ол өзіне тән, ерекше, хош иіспен сипатталады. Шалот пиязын қабынуға қарсы өнім ретінде медицинада қолданады. Ғалымдар шалот пиязында қатерлі ісік ауруының алдын алатын флавонолдардың көп болатынын және бұл ауыр аурудың алдын-алу үшін тағам ретінде тұтыну пайдалы екенін анықтады.
Батун пиязының садақталған жапырақтары бар. Ол нақты пиязшықты қалыптастырмайды, сондықтан тек жапырақтарын тұтынуға болады. Батун пиязы ақ пияздың барлық қасиеттеріне ие. Оның құрамында ақ пиязға қарағанда С дәрумені көп. Батун жақсы дезинфекциялық қасиеттерімен танымал.
Ғалымдардың айтуы бойынша күніне 150 грамм пияз (шамамен бір үлкен пияз немесе батун байламын) жеп отырсақ, біз А және С дәрумендерінің күнделікті мөлшерінің жартысын және жүрек жұмысын жақсартып, ағзаның қаңқа жүйесі үшін құрылыс материалы болып табылатын калий мен кальций мөлшерінің бестен бір бөлігін алады екенбіз.
Тағы бірнеше фактілер:
Пияздың құрамында алма мен алмұртқа қарағанда қант көбірек. Бірақ сіз жиі диета ұстасаңыз да, бұл көкөністі рационыңыздан алып тастауға асықпағаныңыз жөн. Пияз сонымен қатар артық майды керемет кетіргіш болып табылады. Тіпті пияз қолданылатын арнайы диета да бар, оның барысында күн сайын пияз сорпасын жеуге кеңес беріледі.
Ара шақса, пиязды пайдаланыңыз. Себебі пияз ара уының уытын басады. Ол үшін сіз ара шаққан жерге пияз шырынын тез арада басыңыз. Құлақ қабынуы кезінде де ауырсынуды жеңілдету үшін пиязды қолдануға болады екен: майдалап туралған, буға қыздырылған, дәкеге оралған пияздан күніне 3 рет жарты сағатқа құлаққа компресс қою керек. Мұндай компресс абсцесске, қабынуға және ұзақ емделетін жараларға да қолданылады. Жаңа сығылған пияз шырыны – бұл ревматикалық ауырсыну, ісіну, шаштың түсуі, теміреткі, қайызғаққа қарсы тамаша ем. Ол үшін қажет аймақты пияз шырынымен ысқылау керек.
Дәрігерлер пиязды жақсы адаптоген деп санайды, себебі сағат белдеуінің ауысуына бейімделуге көмектеседі. Бұл туралы, ең алдымен, ұшқыштар мен бортсеріктер үшін білген пайдалы. Әрине, талғампаз, жымиған бортсеріктен пияздың иісі шығып тұратындығын елестету мүмкін емес. Бірақ рейс аяқталып, демалуға уақыт бар болса, неге мұндай қарапайым және тиімді әдісті қолданбасқа?
БІРАҚ!
Қарсы көрсеткіштер де бар: панкреатит, асқазан және ішек жарасы, жүйке жүйесінің қозғыштығы бар адамдарға пиязды көп мөлшерде жеуге болмайды. Бүйрек және бауыр, жүрек аурулары бар адамдар ауруын ушықтырып алмас үшін пиязды абайлап жеу керек.
Пияз туралы бірнеше қызықты деректер:
Пияз 6 мың жылдан астам уақыттан бері белгілі. Оның отаны – Оңтүстік-Батыс Азия деп саналады. Пияз ол жақтан Египетке, Грецияға, Римге тараған.
Бүгінгі таңда пияздың 400-ге жуық түрі белгілі, олардың жартысынан көбі біздің елімізде өседі.
Ежелгі шумерлер мен мысырлықтар пиязды құдайлардың өсімдігі деп атап, бүкіл жер беті көп қабатты пияз үлгісіне сәйкес құрылған деп сеніпті. Ежелгі Египетте пияз қуат көзі мен ұзақ өмір сүруінің кепілі болған, сондықтан оны көп мөлшерде жеген екен. Тұзды суда пісірілген пияз Орта және Кіші Азия, Жерорта теңізі елдерінің ең кедей топтарының, сондай-ақ жаңа дәуірден үш мың жыл бұрын өмір сүрген Египет пирамидаларын салушылар үшін тамақтанудың негізін құрады. Хеопс пирамидаларын тұрғызған құлдар өздерінің төзімділігін, денсаулығын, күш-қуатын және жұмыс қабілеттерін сақтап қалу үшін күн сайын пиязбен тамақтанған.
Ежелгі гректер пиязды дәрі ретінде бағалайтын, бірақ өткір иісі үшін қарапайым халықтың тамағы деп санап, оны тамаққа сирек қосатын. Рим легионерлері жауынгерді батыл етеді деп сеніп, пиязды көптеп қолданған. Гладиаторлар бұлшықеттерін нығайту үшін пияз майымен уқалайтын. Олимпиадалық спортшылар жаттығу кезінде пияз жеген екен.
Атақты дәрігер Ибн Сина (Авиценна) өзінің «Дәрігерлік медицина каноны» трактатының алғашқы бөлімін пиязға арнағаны кездейсоқ емес. Пияз Киев пен Мәскеу Русінің барлық жерінде өсірілген. Нан мен кваспен қоса пияз шаруалар мен қолөнершілер үшін негізгі тағам түрі болған. Ежелден бері Русь жерінде (және басқа да көптеген халықтар арасында) пияз бен сарымсақ «жабысқақ аурулар мен індеттерге» («ауа арқылы» таралатын ауруларға) қарсы ең жақсы өнім болып саналып келген.
Гиннестің рекордтар кітабына сәйкес бұрын-соңды өсірілмеген ірі пияздың салмағы 6 келі болған және ол Англияда өсіріліпті.
https://kyzylorda-news.kz/
