Тамақтан уланудың алдын алу жолдары
Тамақтан улану факторы - бүгінде ең кең тараған аурудың түрі деуге негіз бар. Бұл инфекцияның алдын алу жолдары туралы Арал аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының басшысы А.Сатекееваға бірнеше сұрақ қойған едік.– Тағамнан улану инфекциясы туралы жалпы не айтасыз?
Тағамнан уланулар – бұл табиғаты микробты және микробсыз болатын, ауру тудырушы микроорганизмдердің немесе олардың әр түрлі токсиндерімен және сонымен қатар улы заттармен ластанған тағамдарды қолдану салдарынан пайда болатын жедел инфекциялық ауру. Ең қауіптісі тағамдық токсикоинфекция және микробты табиғаттың интоксикациясы. Тамақтан улану жылдың кез келген уақытында болатын жағдай. Уланудың негізгі себебі – азық-түліктің жарамдылық мерзімін және дайындалған тағамды сақтау шарттарын сақтамау. Сапасыз азық-түлікті тамаққа қолдану кезінде, олар дұрыс дайындалмай және дұрыс сақталмаса тағамнан улану – тағамдық токсикоинфекция туындауы мүмкін. Сапасыз өнімдер дегеніміз - түрлі микроорганизмдермен және токсиндермен жұқтырылған азық-түліктер. Жануарлардан алынатын өнімдер ең қауіпті болып табылады, мысалы,ет, балық, шұжық, консервілер, сүт және одан жасалатын бұйымдар – кремі бар кондитерлік өнімдер, балмұздақ. Әсіресе уақталған ет — паштеттер, фарш, іркілдек оңай жұқтырылады.
– Тамақтан уланудың негізгі себептері мен белгілері қандай болады?
- Тамақтан уланудың негізгі себептері:
* Жеке гигиена ережелерін бұзу.
* Ластанған тамақты, ластанған сумен өңделген тағамдарды жеу.
* Тамақты дұрыс сақтамау.
* Жеткіліксіз термиялық өңдеу .
* Улы өсімдіктерді, саңырауқұлақтарды жеу.
Тамақтан уланудың алғашқы белгілері ластанған суды, бүлінген тағамдарды тұтынғаннан кейін немесе біраз уақыттан кейін бірден пайда болуы мүмкін. Токсиндер алдымен ішекке енеді, содан кейін шырышты қабаттар арқылы жүйелік қанға енеді-тән клиникалық көріністер дамиды:
* Іштің өтуі, құсу, жүрек айну.
* Еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі, әлсіздік.
* Терінің бозаруы.
* Тыныс алу, жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы.
* Қан қысымның төмендеуі.
* Іштің ауыруы.
* Дене температурасының жоғарылауы.
Тағамдық уланудың алғашқы белгілері тамақ ішкеннен кейін 2-4 сағаттан соң көрінуі мүмкін (кейбір жағдайларда 30 минуттан кейін), 20-26 сағаттан кейін де білінуі мүмкін. Уланған адамда жүрек айнуы, құсу, іштің ауыруы, жиі (тәулігіне 10-20 рет) іш өту пайда болады. Адамның жалпы көңіл күйі нашарлайды: артериялық қысым төмендейді, пульс жиілейді, температура көтеріледі, кейде естен тану арқылы тырысулар пайда болуы мүмкін. Көбінесе бұл токсиннің түріне және дозасына және адамның иммун жүйесінің жағдайына байланысты.
– Тамақтану уланудың алдын алу туралы халыққа берер ұсыныстарыңыз.
– Егер сіз белгілі үш ережені ұстанатын болсаңыз, өзіңізді және айналаңыздағы адамдарды жазда тамақтан уланудан қорғауға болады:
Біріншіден, гигиена қағидаларын сақтаңыз:
- көшеден үйге келгеннен кейін, тамақтанар алдында және дәретханаға барғаннан кейін қолыңызды сабынмен мұқият жуыңыз;
- көкөністерді, жемістерді, жидектер мен шөптерді ағын судың астында, ал кішкентай балалар үшін қайнаған сумен жуыңыз;
- ыстық және суық тағамдарды дайындаған кезде үйдегі гигиена ережелерін, жарамдылық мерзімдерін және азық-түлікті, әсіресе тез бұзылатын тағамдарды сақтау шарттарын сақтаңыз; шикі тағамдар мен дайын тағамдарды бөлек сақтау керек;
- шикі өнімдерді өңдеу үшін инфекциялық аурулардың алдын алу үшін жеке пышақтар мен кесу тақталарын пайдалану қажет.
Екіншіден, тамақ пісіру қауіпсіздігін сақтаңыз:
- егер сіз өзіңізді жайсыз сезінсеңіз, дене қызуы, нәжістің бұзылуы, жүрек айнуы, іштің ауыруы болса, қонақтар мен отбасыларға тамақ дайындамаңыз;
- жаңа піскен тағамды алдыңғы күннің қалдықтарымен араластырмаңыз;
- тағамдарды мұқият қуырыңыз және бумен пісіріңіз, әсіресе ет, құс еті, жұмыртқа және теңіз өнімдері;
- қалған тағамдарды бір күннен артық сақтамаңыз, әсіресе салаттар мен туралған ет өнімдері;
- торттарды, кремі бар торттарды тоңазытқышта сақтаңыз.
Үшіншіден, тамақ сатып алғанда абай болыңыз:
- тағамды дайындауды тексеретін жерден сатып алыңыз, әсіресе ет пен балыққа қатысты.
- өнімнің жарамдылық және дайындау мерзімін мұқият оқып шығыңыз, өнімнің сапасын көзбен және иіспен тексеріңіз. Шіріген және көгерген тағамдарды, әсіресе қара көгеруден зардап шеккен тағамдарды жеуге болмайды.
- балаларды тамақтандыру үшін хош иістендіргіштері, хош иістендіргіштері, бояғыштары және басқа химиялық қоспалары бар өнімдерді пайдаланбаңыз;
- қайнатылған немесе бөтелкедегі суды ішу үшін пайдаланыңыз.
Жоғарыда аталған барлық ұсынымдарды орындау сізге жазда ғана емес, жылдың кез келген уақытында тамақтан уланудан аулақ болуға көмектеседі.
- Әңгімеңізге рақмет.
Тағамнан уланулар – бұл табиғаты микробты және микробсыз болатын, ауру тудырушы микроорганизмдердің немесе олардың әр түрлі токсиндерімен және сонымен қатар улы заттармен ластанған тағамдарды қолдану салдарынан пайда болатын жедел инфекциялық ауру. Ең қауіптісі тағамдық токсикоинфекция және микробты табиғаттың интоксикациясы. Тамақтан улану жылдың кез келген уақытында болатын жағдай. Уланудың негізгі себебі – азық-түліктің жарамдылық мерзімін және дайындалған тағамды сақтау шарттарын сақтамау. Сапасыз азық-түлікті тамаққа қолдану кезінде, олар дұрыс дайындалмай және дұрыс сақталмаса тағамнан улану – тағамдық токсикоинфекция туындауы мүмкін. Сапасыз өнімдер дегеніміз - түрлі микроорганизмдермен және токсиндермен жұқтырылған азық-түліктер. Жануарлардан алынатын өнімдер ең қауіпті болып табылады, мысалы,ет, балық, шұжық, консервілер, сүт және одан жасалатын бұйымдар – кремі бар кондитерлік өнімдер, балмұздақ. Әсіресе уақталған ет — паштеттер, фарш, іркілдек оңай жұқтырылады.
– Тамақтан уланудың негізгі себептері мен белгілері қандай болады?
- Тамақтан уланудың негізгі себептері:
* Жеке гигиена ережелерін бұзу.
* Ластанған тамақты, ластанған сумен өңделген тағамдарды жеу.
* Тамақты дұрыс сақтамау.
* Жеткіліксіз термиялық өңдеу .
* Улы өсімдіктерді, саңырауқұлақтарды жеу.
Тамақтан уланудың алғашқы белгілері ластанған суды, бүлінген тағамдарды тұтынғаннан кейін немесе біраз уақыттан кейін бірден пайда болуы мүмкін. Токсиндер алдымен ішекке енеді, содан кейін шырышты қабаттар арқылы жүйелік қанға енеді-тән клиникалық көріністер дамиды:
* Іштің өтуі, құсу, жүрек айну.
* Еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі, әлсіздік.
* Терінің бозаруы.
* Тыныс алу, жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы.
* Қан қысымның төмендеуі.
* Іштің ауыруы.
* Дене температурасының жоғарылауы.
Тағамдық уланудың алғашқы белгілері тамақ ішкеннен кейін 2-4 сағаттан соң көрінуі мүмкін (кейбір жағдайларда 30 минуттан кейін), 20-26 сағаттан кейін де білінуі мүмкін. Уланған адамда жүрек айнуы, құсу, іштің ауыруы, жиі (тәулігіне 10-20 рет) іш өту пайда болады. Адамның жалпы көңіл күйі нашарлайды: артериялық қысым төмендейді, пульс жиілейді, температура көтеріледі, кейде естен тану арқылы тырысулар пайда болуы мүмкін. Көбінесе бұл токсиннің түріне және дозасына және адамның иммун жүйесінің жағдайына байланысты.
– Тамақтану уланудың алдын алу туралы халыққа берер ұсыныстарыңыз.
– Егер сіз белгілі үш ережені ұстанатын болсаңыз, өзіңізді және айналаңыздағы адамдарды жазда тамақтан уланудан қорғауға болады:
Біріншіден, гигиена қағидаларын сақтаңыз:
- көшеден үйге келгеннен кейін, тамақтанар алдында және дәретханаға барғаннан кейін қолыңызды сабынмен мұқият жуыңыз;
- көкөністерді, жемістерді, жидектер мен шөптерді ағын судың астында, ал кішкентай балалар үшін қайнаған сумен жуыңыз;
- ыстық және суық тағамдарды дайындаған кезде үйдегі гигиена ережелерін, жарамдылық мерзімдерін және азық-түлікті, әсіресе тез бұзылатын тағамдарды сақтау шарттарын сақтаңыз; шикі тағамдар мен дайын тағамдарды бөлек сақтау керек;
- шикі өнімдерді өңдеу үшін инфекциялық аурулардың алдын алу үшін жеке пышақтар мен кесу тақталарын пайдалану қажет.
Екіншіден, тамақ пісіру қауіпсіздігін сақтаңыз:
- егер сіз өзіңізді жайсыз сезінсеңіз, дене қызуы, нәжістің бұзылуы, жүрек айнуы, іштің ауыруы болса, қонақтар мен отбасыларға тамақ дайындамаңыз;
- жаңа піскен тағамды алдыңғы күннің қалдықтарымен араластырмаңыз;
- тағамдарды мұқият қуырыңыз және бумен пісіріңіз, әсіресе ет, құс еті, жұмыртқа және теңіз өнімдері;
- қалған тағамдарды бір күннен артық сақтамаңыз, әсіресе салаттар мен туралған ет өнімдері;
- торттарды, кремі бар торттарды тоңазытқышта сақтаңыз.
Үшіншіден, тамақ сатып алғанда абай болыңыз:
- тағамды дайындауды тексеретін жерден сатып алыңыз, әсіресе ет пен балыққа қатысты.
- өнімнің жарамдылық және дайындау мерзімін мұқият оқып шығыңыз, өнімнің сапасын көзбен және иіспен тексеріңіз. Шіріген және көгерген тағамдарды, әсіресе қара көгеруден зардап шеккен тағамдарды жеуге болмайды.
- балаларды тамақтандыру үшін хош иістендіргіштері, хош иістендіргіштері, бояғыштары және басқа химиялық қоспалары бар өнімдерді пайдаланбаңыз;
- қайнатылған немесе бөтелкедегі суды ішу үшін пайдаланыңыз.
Жоғарыда аталған барлық ұсынымдарды орындау сізге жазда ғана емес, жылдың кез келген уақытында тамақтан уланудан аулақ болуға көмектеседі.
- Әңгімеңізге рақмет.
